Aktualność
Urlop rodzicielski 2024 - poradnik dla pracodawców
Urlop rodzicielski jest jednym z uprawnień rodziców zagwarantowanym w Kodeksie pracy. Z urlopu mogą skorzystać obydwoje z rodziców. Rodzice mogą również wymieniać się uprawnieniami urlopowymi. W ubiegłym roku na mocy nowelizacji przepisów Kodeksu pracy zmienił się wymiar tego urlopu oraz sposób jego wykorzystania. Obecnie urlop rodzicielski jest udzielany jednorazowo lub nie więcej niż w 5 częściach, nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia.
Kodeks Pracy 2024. Praktyczny komentarz z przykładami >>>
Urlopy i zasiłki dla rodziców - przyznawanie i rozliczanie >>>
Wymiar urlopu rodzicielskiego
Od 26 kwietnia 2023 r. rodzice, którzy wykorzystali urlop macierzyński, mogą skorzystać z urlopu rodzicielskiego w wyższym niż dotychczas wymiarze, a ponadto jest on uzależniony od stanu zdrowia dziecka. Wymiar urlopu rodzicielskiego wynosi:
do 41 tygodni (poprzednio do 32 tygodni) w przypadku urodzenia jednego dziecka,
do 43 tygodni (poprzednio do 34 tygodni) w przypadku urodzenia większej liczby dzieci przy jednym porodzie.
Natomiast pracownicy-rodzice dziecka posiadającego zaświadczenie stwierdzające przez lekarza ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu, mają prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad tym dzieckiem w wymiarze do:
65 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka,
67 tygodni – w przypadku urodzenia większej liczby dzieci przy jednym porodzie.
Urlop rodzicielski w powyższym wymiarze przysługuje łącznie obojgu pracownikom – rodzicom dziecka.
Rodzice dziecka mogą wymieniać się uprawnieniami urlopowymi. Nie ma w tym przypadku znaczenia, czy oboje rodzice są objęci ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa z tytułu posiadania statusu pracownika, czy też jedno z nich jest objęte takim ubezpieczeniem z tytułu prowadzenia innej działalności zarobkowej. Osobą ubezpieczoną jest osoba objęta ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Od 26 kwietnia 2023 r. każdemu z rodziców dziecka przysługuje 9 tygodni urlopu rodzicielskiego z ogólnego wymiaru (art. 1821a § 4 Kodeksu pracy).
Tego prawa nie można przenieść na drugiego z rodziców dziecka. Zasada ta dotyczy również rodziców nieposiadających statusu pracownika, ale uprawnionych do zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego. Zatem niewykorzystanie przez pracownika przypisanej mu części urlopu (zasiłku) macierzyńskiego spowoduje, że część ta przepadnie.
Matka dziecka jest ubezpieczona z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Pobierała zasiłek macierzyński za okres 9 tygodni urlopu rodzicielskiego. Następnie z 32 tygodni urlopu rodzicielskiego korzystał pracownik-ojciec dziecka. Takie postępowanie jest prawidłowe. Rodzice wykorzystali łącznie maksymalny wymiar urlopu rodzicielskiego (41 tygodni).
Zasady korzystania z urlopu
W wyniku nowelizacji przepisów od 26 kwietnia 2023 r. urlop rodzicielski jest udzielany jednorazowo albo nie więcej niż w 5 częściach (poprzednio były to 4 części), nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia.
Pracownik nie ma też obowiązku korzystania z urlopu rodzicielskiego bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego. Urlop rodzicielski może być przez niego wykorzystany w dowolnej długości i terminie. Ograniczeniem jest wyłącznie liczba części (maksymalnie 5) i wiek dziecka.
Urlopu rodzicielskiego pracodawca udziela na wniosek pracownika-rodzica dziecka złożony w postaci papierowej lub elektronicznej w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Dotyczy to także korzystania z tego urlopu w częściach (art. 1821d Kodeksu pracy).
Liczba części urlopu rodzicielskiego jest ustalana na podstawie liczby wniosków o jego udzielenie. Części urlopu rodzicielskiego odnoszą się do jego pełnego wymiaru, tj. 41, 43, 65 lub 67 tygodni, a zatem również do zawartych w tym wymiarze 9 tygodni urlopu przysługującego wyłącznie jednemu z rodziców.
Okres 9 tygodni urlopu rodzicielskiego nie musi być wykorzystany jednorazowo w całości, ale podzielenie go na części, np. dwie, po 4 i 5 tygodni, oznacza wykorzystanie 2 z 5 części tego urlopu.
Pracownica urodziła dziecko 6 marca 2024 r. i do 23 lipca 2024 r. korzysta z urlopu i zasiłku macierzyńskiego. Wraz z wnioskiem o urlop macierzyński wystąpiła również o udzielenie urlopu rodzicielskiego od 24 lipca 2024 r. na okres 15 tygodni, tj. do 5 listopada 2024 r. Ojciec dziecka, również będący pracownikiem, wystąpił do swojego pracodawcy o urlop rodzicielski i zasiłek macierzyński z tego tytułu na okres 5 tygodni, od 2 października do 5 listopada 2024 r. Oboje rodzice mogą wykorzystać jeszcze urlop rodzicielski w wymiarze 21 tygodni, z tym że z tego okresu 4 tygodnie może wykorzystać wyłącznie ojciec dziecka jako uzupełnienie przysługujących tylko jemu 9 tygodni. Okres 21 tygodni rodzice mogą podzielić maksymalnie na 3 części, ponieważ wykorzystali już 2 z przysługujących 5 części tego urlopu. Pozostałe 3 części urlopu rodzicielskiego mogą wykorzystać do ostatniego dnia roku kalendarzowego, w którym ich dziecko ukończy 6 rok życia.
Zasiłek macierzyński za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w wymiarze 9 tygodni gwarantowanych dla drugiego rodzica dziecka może być podzielony również na 5 części.
Miesięczny zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego wynosi 70% podstawy wymiaru.
Pracownica korzystała z urlopu macierzyńskiego i 3 części urlopu rodzicielskiego w wymiarze 32 tygodni do 14 marca 2024 r. i z tego tytułu pobierała zasiłek macierzyński. Ojciec dziecka, także będący pracownikiem, wystąpił do swojego pracodawcy z wnioskiem o urlop rodzicielski i zasiłek macierzyński na okres 5 tygodni, od 15 marca do 18 kwietnia 2024 r., a następnie na okres 4 tygodni, od 18 listopada do 15 grudnia 2024 r. Łącznie rodzice dziecka wykorzystali urlop rodzicielski w 5 częściach.
Za zgodą pracodawcy pracownik może zrezygnować z korzystania z urlopu rodzicielskiego w każdym czasie i powrócić do pracy. Zasada ta dotyczy również możliwości przerwania okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego, za zgodą np. zleceniodawcy, i powrotu do wykonywania trwającej umowy zlecenia. Natomiast ubezpieczony podlegający ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej nie musi mieć zgody ZUS na rezygnację z pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego.
Łączenie urlopu z wykonywaniem pracy
Pracownik może łączyć korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. W takim przypadku urlop jest udzielany na pozostałą część wymiaru czasu pracy (art. 1821e § 1 Kodeksu pracy). Oznacza to, że pracownik w tym samym czasie częściowo korzysta z urlopu i częściowo wykonuje pracę na część etatu. W związku z tym urlop rodzicielski jest udzielany na pozostałą część wymiaru czasu pracy.
Dopuszczalny wymiar czasu pracy w czasie urlopu rodzicielskiego wynosi nie więcej niż 1/2 etatu.
Podjęcie pracy następuje na wniosek pracownika składany w formie papierowej lub elektronicznej w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy.
Pracodawca jest zobowiązany uwzględnić wniosek pracownika o podjęcie pracy na urlopie rodzicielskim, chyba że nie jest to możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika (np. stanowiska kierownicze). W takiej sytuacji pracodawca informuje pracownika w formie papierowej lub elektronicznej w terminie 7 dni od otrzymania wniosku o przyczynie odmowy jego uwzględnienia (art. 1821e § 2 Kodeksu pracy). Po nowelizacji przepisów został określony termin, w jakim pracodawca powinien odpowiedzieć na ww. wniosek, jeżeli jest odmowny.
Pracodawca informuje pracownika, w postaci papierowej lub elektronicznej, o przyczynie odmowy w terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosku.
Ponieważ dopuszczalny wymiar czasu pracy w czasie urlopu rodzicielskiego wynosi nie więcej niż 1/2 etatu, pracodawca nie może udzielić pracownikowi zgody na pracę w wymiarze np. 3/4 albo 3/5 etatu. Pracownik nie może także żądać ustalenia, jak ma wyglądać w tym okresie jego zatrudnienie pod względem rozkładu czasu pracy, ponieważ należy to do kompetencji pracodawcy.
Pracownica wystąpiła z wnioskiem o udzielenie urlopu rodzicielskiego w wymiarze 21 tygodni od 2 marca do 26 lipca 2024 r. i od początku tego urlopu przez 10 tygodni zamierza także pracować na pół etatu. We wniosku określiła, że chciałaby wykonywać pracę codziennie po 4 godziny. Pracodawca zaakceptował wniosek o urlop rodzicielski w wymiarze określonym przez pracownicę i okres, w którym chce ona łączyć pracę z urlopem, oraz wymiar czasu pracy (1/2 etatu), jednak od jego decyzji będzie zależało, czy zgodzi się na proponowany przez pracownicę rozkład czasu pracy, czy ustali go w inny sposób.
Jeżeli pracownik pracuje w czasie korzystania z urlopu rodzicielskiego u pracodawcy, który udzielił mu tego urlopu, wymiar urlopu rodzicielskiego ulega wydłużeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie tego urlopu lub jego części, nie dłużej jednak niż do:
82 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka,
86 tygodni – w razie urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.
Jeszcze dłuższy wymiar wydłużenia urlopu rodzicielskiego przysługuje, jeżeli pracownik – rodzic dziecka – posiada zaświadczenie stwierdzające ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu, i wynosi odpowiednio do:
130 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka,
134 tygodni – jeżeli przy jednym porodzie urodziło się więcej niż jedno dziecko.
Okres wydłużenia urlopu rodzicielskiego stanowi iloczyn liczby tygodni, przez jaką pracownik łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego urlopu, i wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z tego urlopu (art. 1821f§ 2 k.p.).
Pracownica złożyła wniosek o urlop rodzicielski w wymiarze 18 tygodni. Jednocześnie zadeklarowała, że przez cały okres tego urlopu będzie pracowała na 1/2 etatu. W związku z tym wymiar urlopu rodzicielskiego pracownicy wydłuży się o 9 tygodni (18 tygodni × 1/2 etatu).
W przypadku gdy powstała w wyniku wydłużenia wymiaru urlopu rodzicielskiego część urlopu nie odpowiada wielokrotności tygodnia, będzie ona udzielana w dniach. Przy udzielaniu urlopu pomija się niepełny dzień.
Pracownica korzysta z urlopu rodzicielskiego w wymiarze 16 tygodni. Złożyła również wniosek o wykonywanie pracy na 1/3 etatu w okresie 6 tygodni tego urlopu. Urlop rodzicielski zostanie wydłużony o 37 dni (16 tygodni = 112 dni; 112 × 1/3 = 37,33 dnia).
Okres, o jaki urlop rodzicielski został wydłużony w razie jednoczesnego świadczenia pracy w czasie tego urlopu, nie jest liczony jako kolejna część tego urlopu z przysługujących pięciu, lecz jest częścią tego okresu (art. 1821f § 5 k.p.).
Jeżeli pracownik pracuje w czasie pierwszej części urlopu, to jego wydłużenie jest również pierwszą częścią urlopu. Jeśli pracuje, wykorzystując czwartą część urlopu, to wydłużenie dotyczy również tej czwartej części.
Pracownica korzysta z pierwszej części urlopu rodzicielskiego w wymiarze 12 tygodni. W trakcie tego urlopu pracuje u swojego pracodawcy w wymiarze 1/4 etatu. W związku z tym urlop rodzicielski ulega wydłużeniu o 3 tygodnie (12 tygodni × 1/4 etatu) i okres ten jest nadal pierwszą częścią urlopu rodzicielskiego, a nie drugą, kolejną.
We wniosku o łączenie urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy pracownik określa sposób wykorzystania części urlopu, o którą nastąpi wydłużenie tego urlopu.
Jeżeli zamierza wykonywać pracę w okresie wydłużonego urlopu rodzicielskiego, wówczas wymiar tej części urlopu oblicza się, dzieląc:
- długość części urlopu powstałej w wyniku proporcjonalnego wydłużenia przez
- różnicę liczby 1 i wymiaru czasu pracy, w jakim pracownik będzie wykonywał pracę w tej części urlopu (art. 1821f § 7 k.p.).
Także wówczas, gdy w wyniku obliczeń wymiar urlopu rodzicielskiego lub jego części nie odpowiada wielokrotności tygodnia, jest on udzielany w dniach. Przy udzielaniu urlopu pomija się niepełny dzień.
Pracownik łączy 8 tygodni urlopu rodzicielskiego z pracą na 1/2 etatu. Proporcjonalnie wydłużoną część urlopu rodzicielskiego także zamierza łączyć z pracą na 1/2 etatu.
Wydłużenie urlopu rodzicielskiego obliczamy w następujący sposób:
8 tygodni urlopu × 1/2 etatu = 4 tygodnie (o tyle uległa proporcjonalnemu wydłużeniu część urlopu rodzicielskiego – niełączona z wykonywaniem pracy),
4 tygodnie : (1 – 1/2) = 4 tygodnie : 1/2 = 8 tygodni (o tyle uległa proporcjonalnemu zwiększeniu wydłużona część urlopu łączonego z pracą w wymiarze 1/2 pełnego wymiaru czasu pracy).
Opracowanie: Katarzyna Bogucka
Uprawnienia rodziców w pracy. Poradnik pracodawcy 2024 - NOWA PUBLIKACJA INFORLEX >>>
Uprawnienia rodziców w pracy. Poradnik pracodawcy 2024
-
keyboard_arrow_right
-
keyboard_arrow_right
-
keyboard_arrow_right
-
keyboard_arrow_right
-
keyboard_arrow_right
