Urlopy i zasiłki dla rodziców - przyznawanie i rozliczanie

Wstęp

Aktywni zawodowo rodzice wychowujący dzieci mogą korzystać zarówno z urlopów związanych z rodzicielstwem jak i z zasiłku macierzyńskiego. 

Głównym przywilejem pracujących rodziców, którzy wychowują dzieci, jest możliwość korzystania z następujących urlopów:

• macierzyńskiego,
• na warunkach urlopu macierzyńskiego,
• rodzicielskiego,
• ojcowskiego,
• wychowawczego.

Obowiązująca od 26 kwietnia 2023 r. nowelizacja Kodeksu pracy, wdrażająca m.in. dyrektywę unijną w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów, wprowadziła korzystne zmiany w zakresie urlopów związanych z rodzicielstwem i zasiłków macierzyńskich. Wydłużony został m.in. urlop rodzicielski dla obojga rodziców (rodziców adopcyjnych). Nowelizacja Kodeksu pracy wprowadziła także dłuższy urlop rodzicielski dla rodziców lub opiekunów dzieci posiadających zaświadczenie stwierdzające ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które również powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu. Wprowadzono 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, który może wykorzystać wyłącznie drugi rodzic lub opiekun dziecka/dzieci. 

Zmieniły się także przepisy dotyczące urlopu ojcowskiego. Urlop ojcowski przysługuje do ukończenia 12 miesięcy życia dziecka. Ponadto zmianie uległa wysokość zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego. Obecnie wynosi on 70%, a w przypadku złożenia tzw. długiego wniosku 81,5% podstawy wymiaru.

Nie zmieniły się natomiast przepisy ustawy zasiłkowej dotyczące wymienności uprawnień w zakresie zasiłku macierzyńskiego między ubezpieczonymi, niezależnie od ich tytułów ubezpieczenia. Nadal możliwe jest dzielenie się uprawnieniami w zakresie zasiłku macierzyńskiego także w sytuacji, gdy jeden z rodziców ma status pracownika, a drugi jest objęty ubezpieczeniem chorobowym z innego tytułu, np. prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej czy bycia zleceniobiorcą. W ustawie zasiłkowej zachowano przepisy dotyczące możliwości przerwania przez ubezpieczoną – matkę dziecka korzystania z zasiłku macierzyńskiego i przejęcia uprawnienia do tego zasiłku przez ubezpieczonego – ojca dziecka albo ubezpieczonego – innego członka najbliższej rodziny.