Wyrok SN z dnia 7 kwietnia 2004 r. sygn. III SK 28/04

Sformułowana w § 26 pkt 2 uchwały Nr 19/97 Krajowej Rady Notarialnej z dnia 12 grudnia 1997 r. - Kodeks Etyki Zawodowej Notariusza norma postępowania nakazująca notariuszom traktowanie maksymalnych stawek taksy notarialnej, tak jak cen sztywnych (art. 537 § 1 k.c.), jest sprzeczna z art. 5 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 42, poz. 369 ze zm.) oraz art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. Nr 47, poz. 211 ze zm.).

Przewodniczący SSN Andrzej Wasilewski (sprawozdawca)

Sędziowie SN: Katarzyna Gonera, Jerzy Kwaśniewski

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 kwietnia 2004 r. sprawy z odwołania Krajowej Rady Notarialnej w Warszawie przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o ochronę konkurencji, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 14 maja 2003 r. [...]

uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Warszawie-Sądowi Ochrony Konkurencji i Konsumentów do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (nadal jako: Prezes UOKiK) decyzją [...] z dnia 20 maja 2002 r., wydaną na podstawie art. 9 w związku z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. Nr 122, poz. 1319 ze zm. - powoływaną nadal jako: ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów), uznał „za praktykę ograniczającą konkurencję zawarcie porozumienia, polegającego na zamieszczeniu w Kodeksie Etyki Zawodowej Notariusza (nadal jako: Kodeks Etyki), wprowadzonym w drodze uchwały [...] Krajowej Rady Notarialnej z dnia 12 grudnia 1997 r., postanowienia § 26 pkt 2 uznającego przyciąganie klientów poprzez proponowanie niższego wynagrodzenia za usługi notarialne za przejaw nieuczciwej konkurencji i szczególnie rażący jej przypadek” i nakazał zaniechanie tej praktyki oraz na podstawie art. 101 ust. 2 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów nałożył na Krajową Radę Notarialną karę pieniężną w wysokości 36.000 zł, płatną do budżetu państwa. W uzasadnieniu tej decyzji Prezes UOKiK stwierdził w szczególności, że zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 42, poz. 369 ze zm.), notariuszowi za dokonanie czynności notarialnych przysługuje wynagrodzenie określone na podstawie umowy ze stronami czynności, nie wyższe niż maksymalne stawki taksy notarialnej właściwe dla danej czynności, przy czym taksę notarialną ustala w drodze rozporządzenia Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z Ministrem Finansów i po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Notarialnej (aktualnie: rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 kwietnia 1991 r. w sprawie taksy notarialnej, Dz.U. Nr 33, poz. 146 ze zm.). Dlatego Prezes UOKiK stanął na stanowisku, że „nadanie (w ustawie i rozporządzeniu) stawkom charakteru 'stawek maksymalnych' oznacza, że możliwe jest negocjowanie przez klientów kancelarii notarialnych opłat niższych niż maksymalne.” Stąd, wprowadzenie w § 26 pkt 2 Kodeksu Etyki postanowienia uznającego „przyciąganie klientów poprzez proponowanie przez notariuszy niższego wynagrodzenia za usługi notarialne za przejaw nieuczciwej konkurencji i szczególnie rażący jej przypadek” pozostaje w sprzeczności nie tylko z art. 5 Prawa o notariacie, lecz także z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, którym wprowadzony został zakaz porozumień, „których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie lub ograniczenie lub naruszenie konkurencji na rynku właściwym”, polegające między innymi także na „ustalaniu, bezpośrednio lub pośrednio, cen (...) zakupu lub sprzedaży towarów”. przy tym należy, że a) w rozumieniu art. 4 pkt 1 lit. b ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów „przedsiębiorcą” jest osoba fizyczna wykonująca zawód we własnym imieniu i na własny rachunek lub prowadząca działalność w ramach wykonywania takiego zawodu (podobnie pojęcie „przedsiębiorcy” definiuje także art. 2 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, Dz.U. Nr 47, poz. 211 ze zm.) - w danym wypadku przedsiębiorcą w tym rozumieniu jest więc notariusz; b) z kolei, art. 4 pkt 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów stanowi, że przez „związek przedsiębiorców” rozumie się izby, zrzeszenia i inne organizacje zrzeszające przedsiębiorców - czyli w danym wypadku związkiem takim jest Krajowa Rada Notarialna.