WADY UMOWY O PRACĘ

Ryszard Sadlik

sędzia Sądu Okręgowego w Kielcach

l długoterminowe umowy na czas określony

l dłuższy okres wypowiedzenia

l zakaz stosowania kary umownej

Postanowienia umów o pracę oraz innych aktów, na podstawie których powstaje stosunek pracy, nie mogą być mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy.

Istotną wadą umów o pracę jest stosowanie w nich niedopuszczalnych klauzul umownych zawierających rozwiązania mniej korzystne dla pracowników niż przepisy prawa pracy.

Skutki takich zapisów umownych określa art. 18 § 1 k.p., w myśl którego postanowienia umów o pracę oraz innych aktów, na których podstawie powstaje stosunek pracy (np. mianowanie, powołanie, spółdzielcza umowa o pracę), nie mogą być mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy. W razie zastosowania w umowach postanowień mniej korzystnych dla pracownika niż przepisy prawa pracy stają się one nieważne i zamiast nich stosuje się odpowiednie przepisy prawa pracy. Należy podkreślić, że jest to jeden z podstawowych przepisów Kodeksu pracy, wyrażający jego funkcję ochronną, która polega na zabezpieczeniu praw i interesów pracowników zagwarantowanych im przez przepisy prawa pracy. Przepis art. 18 k.p. rozstrzyga jednoznacznie sytuację, w której występuje sprzeczność między przepisami prawa pracy a postanowieniami umów o pracę. Decydującym kryterium pozwalającym na rozstrzygnięcie tej sprzeczności jest uprzywilejowanie pracownika, gdyż postanowienia korzystniejsze dla pracownika niż przepisy prawa pracy są ważne, mniej korzystne zaś są nieważne i automatycznie zastępują je odpowiednie przepisy prawa pracy.

Pracodawcy przed zastosowaniem dodatkowych klauzul umownych powinni sprawdzić, czy nie są one mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy. Przy czym przez pojęcie przepisy prawa pracy należy rozumieć nie tylko przepisy ustaw i rozporządzeń, ale także i normy układów zbiorowych pracy, innych porozumień zbiorowych czy regulaminów pracy. Znajduje tu bowiem zastosowanie art. 9 § 1 k.p., według którego przez przepisy prawa pracy rozumie się przepisy Kodeksu pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych, określające prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, a także postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy.

W przypadku gdy umowa o pracę lub inny akt stanowiący podstawę nawiązania stosunku pracy zawierają postanowienia mniej korzystne dla pracownika niż wynikające z przepisów prawa pracy, to postanowienia te z mocy art. 18 § 2 k.p. są nieważne. Należy podkreślić, że sankcja nieważności nie dotyczy jednak całej umowy o pracę, lecz jedynie tych postanowień, które są mniej korzystne dla pracownika. A zatem sama umowa pozostaje ważna i wiążąca dla stron. Natomiast postanowienia mniej korzystne dla pracownika stają się nieważne z mocy prawa i zgodnie z art. 18 § 2 k.p. zostają zastąpione odpowiednimi przepisami prawa pracy.