Interpretacja indywidualna z dnia 8 kwietnia 2024 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0111-KDIB1-1.4010.89.2024.1.AW

W zakresie ustalenia czy zapłacona kaucja zaliczona na karę umowną przez Spółkę na rzecz Wynajmującego z tytułu wcześniejszego rozwiązania umowy najmu stanowi koszt uzyskania przychodów.

Interpretacja indywidualna – stanowisko nieprawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku dochodowym od osób prawnych jest nieprawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

14 lutego 2023 r. wpłynął za pośrednictwem platformy ePUAP Państwa wniosek z tego samego dnia o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie ustalenia czy zapłacona kaucja zaliczona na karę umowną przez Spółkę na rzecz Wynajmującego z tytułu wcześniejszego rozwiązania umowy najmu stanowi koszt uzyskania przychodów.

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

Spółka prowadzi działalność m.in. w zakresie handlu produktami rolnymi i spożywczymi oraz świadczyła usługi transportowe. Spółka jest polskim rezydentem podatkowym, podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych i czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług.

W celu osiągania przychodów z usług transportowych Spółka zawarła w 2022 roku umowy leasingu operacyjnego, finansowego oraz umowę najmu. Przedmiotem zawartych umów leasingowych i najmu były środki transportowe, które służyły do prowadzenia działalności transportowej i osiągania przychodów z tego tytułu.

W wyniku przeprowadzonej analizy rentowności działalności transportowej, która to generowała stratę, celem zmniejszenia ponoszonych strat, Spółka doszła do wniosku, że bardziej korzystne będzie wcześniejsze zakończenie nieopłacalnego przedsięwzięcia, niż jego dalsza kontynuacja. Tym samym Spółka postanowiła o zaprzestaniu świadczenia usług transportowych z przyczyn ekonomicznych.

W związku z powyższym Spółka dokonała zwrotu przedmiotu umowy najmu Wynajmującemu, dokumentem potwierdzającym zwrot przedmiotu jest protokół zdawczo-odbiorczy. W związku ze zwrotem przedmiotu najmu umowa została rozwiązana przed podstawowym okresem najmu.

Zgodnie z umową najmu Wynajmującemu została zapłacona kaucja jako zabezpieczenie wszelkich zobowiązań Spółki oraz w przypadku kiedy faktyczny okres najmu będzie krótszy od podstawowego okresu najmu to Spółka jest zobowiązana do zapłaty kary umownej w wysokości kaucji.

Pytanie

Czy zapłacona kaucja zaliczona na karę umowną przez Spółkę na rzecz Wynajmującego z tytułu wcześniejszego rozwiązania umowy najmu stanowi koszt uzyskania przychodów?

Państwa stanowisko w sprawie

Zdaniem Wnioskodawcy, kaucja zaliczona na karę umowną w związku z przedterminowym rozwiązaniem umowy najmu stanowi koszt uzyskania przychodu w myśl art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 2805 ze zm.), ponieważ służy zabezpieczeniu i zachowaniu źródła przychodu.

Wydatek jest związany z funkcjonowaniem Spółki. Zawarcie umowy wygenerowało przychody w postaci dochodów z usług transportowych. Natomiast brak opłacalności świadczenia usług transportowych spowodował podjęcie decyzji o zaprzestaniu kontynuacji tej części działalności, dzięki czemu poprawi się kondycję finansową Spółki.

Konieczność poniesienia tych wydatków była bezpośrednio związana z prowadzoną przez Spółkę działalnością, a przedmiot najmu był w tej działalności wykorzystywany i generował przychody, a wydatki te, jako koszty tej działalności, stanowią koszty uzyskania przychodów tej działalności, gdyż są one związane z zawarciem umowy najmu.

Spółka zawierając pierwotną (…) umowę była nakierowanego na optymalizację zysków. Zapłata kary umownej stanowi niecałe 50% pozostałych rat wynikających z umowy najmu, dlatego zapłata kary umownej jest korzystniejsza od kontynuowania najmu.

Wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej jest niezbędny z uwagi na niejednolite stosowanie prawa w tym zakresie.

Przykładowo Interpretacja Dyrektora Krajowej Administracji Skarbowej z 30 sierpnia 2019 r., Znak: 0114-KDIP2-1.4010.312.2019.1.SP wskazywała, że wynagrodzenie za przedterminowe rozwiązanie umowy nie może być podatkowym kosztem, bo art. 15 ust. 1 ustawy o CIT nie obejmuje działań „negatywnych”, zmierzających do ograniczania strat, lecz wyłącznie działania o charakterze pozytywnym, służące uzyskaniu przychodu, ewentualnie zachowaniu lub zabezpieczeniu jego źródeł.

Także we wcześniejszych latach wydawano opinie indywidualną z dnia 22 sierpnia 2014 r. , w której Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie, działający z upoważnienia Ministra Finansów, za niedopuszczalną uznał tezę, że rozwiązanie umów z tytułu niezrealizowania planu zakupów ma na celu zabezpieczenie/zachowanie źródła przychodów. Organ interpretacyjny zwrócił uwagę na to, że w przypadku decyzji o zakończeniu współpracy z kontrahentem w ramach wcześniej zawartych kontraktów, spowodowanej ekonomiczną nieefektywnością dalszego trwania tychże umów, występuje ograniczenie źródła przychodów i nie jest spełniony nałożony ustawą warunek celowości, który winien być nakierowany bądź na osiągnięcie, bądź na zabezpieczenie albo zachowanie źródła przychodów.

Sprzeczne z tymi stanowiskami jest część orzecznictwa sądów administracyjnych, które uznały, że kary umowne mogą być uznane za koszt zmierzający do uzyskania przychodu (wyroki NSA z 12 kwietnia 2018 r., sygn. akt II FSK 871/16, z 11 grudnia 2016 r., sygn. akt II FSK 478/12 i z 19 czerwca 2012 r., sygn. akt II FSK 2486/10).

W związku z opisanymi rozbieżnościami zasadne jest wydanie interpretacji indywidualnej.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest nieprawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodniez art. 15 ust. 1 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2805 ze zm., dalej: „ustawa o CIT”),

Powyższe oznacza, że podatnik ma prawo do odliczenia dla celów podatkowych wszelkich wydatków, pod warunkiem, iż nie zostały one wymienione w art. 16 ust. 1 ww. ustawy, oraz że wykaże ich związek z prowadzoną działalnością, a ich poczynienie ma lub może mieć wpływ na możliwość powstania przychodu (w tym zachowania lub zabezpieczenia przychodów). Przepis ten konstytuuje więc zasadę, stosownie do której pomiędzy kosztem podatkowym oraz przychodami podatnika musi wystąpić związek przyczynowo-skutkowy.

Kosztem uzyskania przychodów będzie zatem taki koszt, który spełnia łącznie następujące warunki:

- został poniesiony przez podatnika, tj. w ostatecznym rozrachunku musi on zostać pokryty z zasobów majątkowych podatnika,

- jest definitywny (rzeczywisty), tj. wartość poniesionego wydatku nie została podatnikowi w jakikolwiek sposób zwrócona,

- pozostaje w związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą,

- poniesiony został w celu uzyskania przychodów, zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów,

- został właściwie udokumentowany,

- nie może znajdować się w grupie wydatków, których zgodnie z art. 16 ust. 1 ww. ustawy, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów.

Należy przy tym zauważyć, że definicja sformułowana przez ustawodawcę ma charakter ogólny. Z tego względu, każdorazowy wydatek poniesiony przez podatnika powinien podlegać indywidualnej analizie w celu dokonania jego kwalifikacji prawnej. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy ustawa wyraźnie wskazuje jego przynależność do kategorii kosztów uzyskania przychodów lub wyłącza możliwość zaliczenia go do tego rodzaju kosztów. W pozostałych przypadkach, należy zaś zbadać istnienie związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy poniesieniem kosztu, a powstaniem przychodu lub realną szansą powstania przychodów podatkowych, bądź też zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła ich uzyskiwania.

Z przepisu art. 15 ust. 1 ustawy o CIT wynika zatem, że aby wydatki poczynione przez podatnika można uznać za koszt uzyskania przychodu, muszą być poniesione w sposób celowy. Podatnik więc, podejmując decyzję o dokonaniu wydatku, musi być przeświadczony o racjonalności, z punktu widzenia prowadzonej przez niego działalności, wydatkowania środków finansowych.

Jednocześnie zauważyć należy, że obowiązkiem podatników, jako odnoszących ewentualną korzyść z faktu zaliczenia określonych wydatków w poczet kosztów uzyskania przychodów, jest wykazanie, w oparciu o zgromadzone dowody, związku pomiędzy poniesieniem kosztu a uzyskaniem przychodu (w tym zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła przychodów), zgodnie z dyspozycją powołanego art. 15 ust. 1 ww. ustawy).

W większości przypadków związek z przychodem nie nasuwa żadnych wątpliwości. Są jednak sytuacje, w których ów związek przyczynowy nie jest tak jednoznaczny. Wszystkie te sytuacje należy zatem rozwiązywać według zasad racjonalnego rozumowania, odrębnie w odniesieniu do każdego przypadku. Należy w tym miejscu podkreślić, że koszt uzyskania przychodów jest kosztem działalności gospodarczej, która ze swej istoty zmierza do osiągnięcia przychodów.

Podatnik oceniając związek wydatku z prowadzoną działalnością gospodarczą winien zakładać, że dany koszt może obiektywnie przyczynić się do osiągnięcia przychodu. Ponadto, należy mieć na względzie, że podatnik uznając wydatek za koszt uzyskania przychodu odnosi ewidentne korzyści, albowiem o ten koszt zmniejsza podstawę opodatkowania. Na nim więc spoczywa ciężar udowodnienia, że określony wydatek jest kosztem uzyskania przychodów.

Uznanie danego wydatku za koszt uzyskania przychodów jest możliwe tylko wtedy, gdy z prawidłowo i rzetelnie udokumentowanych zdarzeń wynika ponad wszelką wątpliwość, że jest to wydatek celowy i racjonalnie uzasadniony. Zatem, to podatnik zobowiązany jest wykazać nie tylko fakt poniesienia danego wydatku, ale także jego celowość i racjonalność. Przy ustalaniu kosztów uzyskania przychodów, nie można uznać za koszt wydatków, których charakter budzi wątpliwości.

W przedmiotowej sprawie istotna jest analiza poniesionego wydatku w postaci zapłaconej kaucji zaliczonej na karę umowną i jej wpływu na powstanie przychodu, względnie zachowanie lub zabezpieczenie źródła przychodu. Analiza ta nie byłaby pełna bez uwzględnienia, czy powstaniu tego kosztu towarzyszyło racjonalne działanie Wnioskodawcy.

Oprócz powyższego należy mieć na uwadze, że dokonując rozpoznania kosztowego charakteru określonego wydatku podatnik musi badać nie tylko to, czy wydatek ten został poniesiony w celu osiągnięcia przychodów, zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów (art. 15 ust. 1 ustawy o CIT), ale i to czy nie jest on objęty wyłączeniem z art. 16 ust. 1 ww. ustawy, co definitywnie pozbawia go charakteru kosztu podatkowego, choćby nawet spełniał wprowadzone przez ustawodawcę w art. 15 ust. 1 ustawy o CIT, kryteria normatywne.

I tak, w art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT, wśród wydatków niestanowiących kosztów uzyskania przychodów ustawodawca wymienił kary umowne i odszkodowania z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczaniu towaru wolnego od wad albo zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług.

Jednocześnie wskazać należy, że kary umowne i odszkodowania z innego tytułu, które nie zostały wymienione w zamkniętym katalog, zawartym w art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT, mogą stanowić koszty uzyskania przychodów, pod warunkiem istnienia związku przyczynowego pomiędzy karą lub odszkodowaniem a możliwością uzyskania przychodu.

Z przedstawionego we wniosku opisu stanu faktycznego wynika, że Wnioskodawca prowadzi działalność m.in. w zakresie handlu produktami rolnymi i spożywczymi oraz świadczyła usługi transportowe. W celu osiągania przychodów z usług transportowych Spółka zawarła w 2022 roku umowy leasingu operacyjnego, finansowego oraz umowę najmu. Przedmiotem zawartych umów leasingowych i najmu były środki transportowe, które służyły do prowadzenia działalności transportowej i osiągania przychodów z tego tytułu. W wyniku przeprowadzonej analizy rentowności działalności transportowej, która to generowała stratę, celem zmniejszenia ponoszonych strat, Spółka doszła do wniosku, że bardziej korzystne będzie wcześniejsze zakończenie nieopłacalnego przedsięwzięcia, niż jego dalsza kontynuacja. Tym samym Spółka postanowiła o zaprzestaniu świadczenia usług transportowych z przyczyn ekonomicznych.

Mając na względzie powyższe należy stwierdzić, że samo działanie polegające na odstąpieniu od umowy najmu celem zmniejszenia straty ekonomicznej, nie stanowi wystarczającej podstawy do uznania, że mamy do czynienia z zabezpieczeniem źródła przychodów. Należy przy tym podkreślić, że tut. Organ nie kwestionuje sensu ekonomicznego poniesionego wydatku, czy też racjonalności podejmowanych przez przedsiębiorcę decyzji gospodarczych i ich efektywności, dokonuje natomiast oceny celowości wydatku w granicach wyznaczonych przez art. 15 ust. 1 ustawy o CIT, tj. czy konkretny wydatek został poniesiony w związku z dążeniem do osiągnięcia przychodu (zachowania lub zabezpieczenia jego źródła).

W opisanej sprawie Spółka ponosi ryzyko gospodarcze decydując się na zawarcie takiej umowy, której zapisy (w świetle cywilistycznej zasady swobody umów) nie przyznają jej prawa do rozwiązania tej umowy bez konieczności zapłaty świadczenia pieniężnego, gdyby okazało się, że byłaby ona dla Spółki mniej korzystna pod względem ekonomicznym. Należy podkreślić, że poniesienia kosztów stanowiących efekt podjętego ryzyka gospodarczego podatnik nie może sobie rekompensować za pomocą przepisów podatkowych. Nie wszystkie bowiem wydatki związane z działalnością gospodarczą, nawet ekonomicznie uzasadnione, stanowią koszty uzyskania przychodów. W przeciwnym wypadku każde ryzyko związane z prowadzeniem działalności gospodarczej można by przenosić przy użyciu przepisów podatkowych na Skarb Państwa poprzez pomniejszanie dochodu stanowiącego podstawę opodatkowania (por. wyrok NSA z 12 marca 1999 r. sygn. akt I SA/Po 1362/98, wyrok NSA z 30 listopada 2006 r. sygn. akt II FSK 1388/05, wyrok NSA w Krakowie z 18 maja 1995 r. sygn. akt SA/Kr 1768/94).

Zatem, wydatki z tytułu zapłaconej kaucji zaliczonej na karę umowną z tytułu wcześniejszego rozwiązania umowy najmu nie będą spełniały przesłanek wymienionych w art. 15 ust. 1 ustawy o CIT, tj. nie będą ponoszone w celu uzyskania przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów i w konsekwencji nie będą mogły być uznane za koszty uzyskania przychodów. Konieczność zapłaty ww. kaucji z przyczyn leżących po stronie Spółki powoduje, że związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy wydatkiem a przychodami nie wystąpi.

W tym miejscu warto wskazać na wyrok WSA w Poznaniu z 21 stycznia 2009 r. sygn. akt I SA/Po 1369/08, w którym Sąd stwierdził: „Jednak zapłaty przedmiotowej kary umownej w celu uniknięcia konieczności poniesienia większych wydatków nie można uznać za „działanie w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów” w rozumieniu art. 15 ust. 1 updop. Podzielić tutaj należy pogląd organu podatkowego wyrażony w zaskarżonej interpretacji, zgodnie z którym sama chęć zapobieżenia jeszcze większej stracie niż zapłacona kara umowna, która mogłaby wystąpić w przypadku realizacji inwestycji, nie przesądza jeszcze, że jest to działanie w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów” oraz wyrok z 9 listopada 2010 r., sygn. akt I SA/Po 748/10, zgodnie z którym: „Przepis art. 15 ust. 1 updop nie przewiduje możliwości wpisywania w ciężar kosztów podatkowych odszkodowań, które ponoszone są w celu uniknięcia strat. Celem poniesionego kosztu wyartykułowanym w tym przepisie jest jedynie osiąganie przychodów. Jedynie de lege ferenda celowe byłoby wprowadzenie takich regulacji prawnych, które umożliwiałyby zaliczenie do kosztów podatkowych wydatków z tytułu zapobiegania czy też zminimalizowania strat. Jednakże de lege lata proponowana przez stronę skarżącą wykładnia analizowanego przepisu nie jest możliwa (por. A. Bartosiewicz, R. Kubacki, t. 25 do art. 22 w PIT. Komentarz, Lex, 2009)”.

W innym orzeczeniu ten sam Sąd zauważył: „Jednocześnie samo działanie polegające na ograniczeniu uszczuplenia majątku podatnika nie stanowi jeszcze wystarczającej podstawy do uznania, iż mamy do czynienia z zabezpieczeniem źródła przychodów” (wyrok z 2 września 2010 r. sygn. akt I SA/Po 436/10).

Należy zwrócić uwagę na tezę zawartą w wyroku NSA z 20 lipca 2011 r. sygn. akt II FSK 460/10, gdzie Sąd uznał że: „Z analizy treści tego przepisu (art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych – przypis Organu) wynika, że nie obejmuje on swoją dyspozycją działań „negatywnych” zmierzających do ograniczenia straty lecz wyłącznie działania o charakterze pozytywnym zmierzające do uzyskania przychodu ewentualnie do zachowania lub zabezpieczenia jego źródeł”.

W świetle powyższego, zapłacona kaucja zaliczona na karę umowną przez Spółkę na rzecz Wynajmującego z tytułu wcześniejszego rozwiązania umowy najmu nie może stanowić kosztu uzyskania przychodu na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy o CIT.

W świetle powyższego, Państwa stanowisko w zakresie ustalenia czy zapłacona kaucja zaliczona na karę umowną przez Spółkę na rzecz Wynajmującego z tytułu wcześniejszego rozwiązania umowy najmu stanowi koszt uzyskania przychodów, należało uznać za nieprawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Państwa i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywać się będzie ze stanem faktycznym podanym przez Państwa w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swoją aktualność.

Odnosząc się do powołanych we wniosku interpretacji indywidualnych oraz orzeczeń sądów administracyjnych stwierdzić należy, że interpretacje te oraz orzeczenia zostały wydane w indywidualnych sprawach innych podmiotów i nie wiążą Organu w sprawie będącej przedmiotem wniosku.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

- Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosują się Państwo do interpretacji.

- Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

- Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Mają Państwo prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1634 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

- w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

- w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz.2383 ze zm.).