Akt prawny
obowiązujący
Wersja aktualna od 2022-05-20
Wersja aktualna od 2022-05-20
obowiązujący
Alerty
DECYZJA KOMISJI (UE) 2022/795
z dnia 10 września 2021 r.
w sprawie pomocy państwa na rzecz spółki Alitalia SA.48171 (2018/C) (ex 2018/NN, ex 2017/FC) wdrożonej przez Włochy
(notyfikowana jako dokument nr C(2021) 6659)
(Jedynie tekst w języku włoskim jest autentyczny)
(Tekst mający znaczenie dla EOG)
KOMISJA EUROPEJSKA,
uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 108 ust. 2 akapit pierwszy,
uwzględniając Porozumienie o Europejskim Obszarze Gospodarczym, w szczególności jego art. 62 ust. 1 lit. a),
po wezwaniu zainteresowanych stron do przedstawienia uwag zgodnie z przywołanymi artykułami (1) i uwzględniając otrzymane odpowiedzi,
a także mając na uwadze, co następuje:
1. PROCEDURA
2. OPIS OBU POŻYCZEK PAŃSTWOWYCH I ISTOTNE FAKTY
2.1. Obie pożyczki państwowe przyznane przez państwo włoskie
2.2. Harmonogram wypłat obu pożyczek państwowych
2.2.1. Dostosowanie terminu zapadalności obu pożyczek państwowych
2.2.2. Przepisy dekretu z mocą ustawy w sprawie wzrostu gospodarczego
2.3. Beneficjent
2.4. Procedura zarządu nadzwyczajnego
2.4.1. Zarząd nadzwyczajny (dekret legislacyjny nr 270/1999, ustawa Prodi-bis)
2.4.2. Zarząd nadzwyczajny dla dużych spółek, które zatrudniają co najmniej 500 pracowników i mają 300 mln EUR długu (dekret z mocą ustawy nr 347/2003, ustawa Marzano)
2.5. Publiczne oświadczenia członków rządu włoskiego
2.6. Proces sprzedaży spółki Alitalia i jego przedłużenia
2.7. Decyzja o wszczęciu postępowania
3. UWAGI ZAINTERESOWANYCH STRON
3.1. Ryanair
3.2. Anonimowa zainteresowana strona
3.3. Aegean
4. INFORMACJE PRZEKAZANE PRZEZ WŁOCHY
4.1. Uwagi Włoch
4.1.1. Uwagi organów publicznych
4.1.2. Ocena obu pożyczek państwowych przed ich przyznaniem
4.1.2.1.
4.1.2.2.
4.1.3. Decyzja o wszczęciu postępowania
4.1.4. Scenariusz alternatywny do przyznania pomocy
4.1.5. Zgodność pomocy z rynkiem wewnętrznym
4.2. Sprawozdania i analizy dotyczące spółki Alitalia przekazane przez Włochy
4.2.1. Analizy lub dokumenty ex ante
4.2.1.1.
4.2.1.2.
4.2.1.3.
4.2.1.4.
4.2.2. Analizy lub dokumenty ex post
4.2.2.1.
4.2.2.2.
4.2.2.3.
4.2.3. Sprawozdania finansowe spółki Alitalia
5. OCENA POMOCY
5.1. Istnienie pomocy państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE
5.1.1. Pojęcie przedsiębiorstwa
5.1.2. Wykorzystanie zasobów państwowych i możliwość przypisania ich państwu
5.1.3. Selektywność
5.1.4. Korzyść
5.1.4.1.
5.1.4.1.1. Obie pożyczki państwowe jako jeden środek
5.1.4.1.2. Włochy działały jako organ publiczny, a nie jako inwestor prywatny
| (157) | Komisja uważa, że w niniejszym przypadku test prywatnego inwestora nie ma zastosowania. Faktycznie wszystkie dostępne dowody wskazują, że Włochy działały konsekwentnie w charakterze organu publicznego, aby uchronić spółkę Alitalia przed upadłością i utrzymać jej działalność. |
| (158) | Komisja przypomina na wstępie, że Trybunał uznał, iż możliwość zastosowania testu prywatnego inwestora zależy ostatecznie od tego, czy dane państwo przyznaje należącemu do niego przedsiębiorstwu korzyść gospodarczą, działając w charakterze akcjonariusza, a nie w charakterze organu publicznego (62). Działania państwa, które mają na celu wypełnianie ciążących na nim zobowiązań z zakresu władzy publicznej, nie mogą bowiem być porównane do działań prywatnego inwestora działającego w warunkach gospodarki rynkowej (63). |
| (159) | W celu ustalenia czy obie pożyczki państwowe przyznane przez państwo stanowią sprawowanie władzy państwowej, czy też są one skutkiem zobowiązań, jakie państwo musi przyjąć na siebie jako akcjonariusz, Komisja zbada nie tylko formę tych pożyczek ale także (i) ich charakter i przedmiot, (ii) kontekst ich zaciągnięcia, (iii) cel, jakiemu służą, oraz (iv) przepisy, jakim podlegają obie pożyczki państwowe. |
| (160) | Jeżeli interwencja państwa - ze względu na swój charakter i przedmiot oraz cel, jakiemu służy - nie stanowi inwestycji, którą mógłby zrealizować prywatny inwestor, stanowiłaby ona interwencję państwa jako organu publicznego, co wyklucza zastosowanie testu prywatnego inwestora (64). |
Charakter i przedmiot środka
| (161) | Jak opisano w sekcji 2.1, przedmiotowy środek składał się z obu pożyczek państwowych przyznanych przez Włochy spółce Alitalia, odpowiednio, 2 maja 2017 r. i 16 października 2017 r. |
Kontekst, w którym podejmowany jest środek
| (162) | Państwo od początku działało konsekwentnie i wyraźnie jako organ publiczny w celu uratowania spółki Alitalia od likwidacji, co stanowi również fakt potwierdzony w wystąpieniach publicznych różnych ministrów rządu (zob. sekcja 2.5), a nie jako akcjonariusz inwestujący w spółkę ani jako wierzyciel. |
| (163) | Od momentu przejęcia przez CAI w 2008 r. spółka Alitalia przynosiła stałe i duże straty. Starania akcjonariuszy spółki Alitalia, aby skierować ją ponownie na właściwe tory za pomocą planu naprawczego nie powiodły się z powodu odrzucenia planu przez pracowników 26 kwietnia 2017 r., co doprowadziło do objęcia spółki Alitalia zarządem nadzwyczajnym (zob. motyw 41 i nast.). Spółka Alitalia nadal przynosiła straty będąc objętą zarządem nadzwyczajnym. |
| (164) | Nie ma żadnych dowodów na to, że po odrzuceniu planu naprawczego, lecz przed objęciem spółki Alitalia zarządem nadzwyczajnym, jakikolwiek inwestor był chętny, aby wejść i nabyć spółkę Alitalia jako przedsiębiorstwo kontynuujące działalność, nawet za nominalną cenę. Nie ma również jakichkolwiek dowodów na to, że instytucje finansowe były gotowe do udzielenia znaczących pożyczek zapewniających płynność wystarczającą dla kontynuowania działalności spółki. |
| (165) | W momencie przyznania obu pożyczek państwowych spółka Alitalia była przedsiębiorstwem znajdującym się w trudnej sytuacji w rozumieniu wytycznych w sprawie pomocy na ratowanie i restrukturyzację i miała niewielkie perspektywy na osiągnięcie rentowności w krótkim lub średnim okresie (zob. motywy 41, 66, i 218-229). |
Zamierzony cel
| (166) | Konkretnym celem objęcia spółki Alitalia zarządem nadzwyczajnym było zapewnienie ciągłości świadczonych przez nią usług transportu oraz ochrona wartości jej aktywów. |
| (167) | Spółka Alitalia, jako spółka niewypłacalna, była faktycznie wykluczona z rynków kredytowych, a ze względu na doraźne i długoterminowe problemy w zakresie płynności była uzależniona od państwa włoskiego, które udzieliło obu pożyczek państwowych. |
| (168) | Jak opisano szczegółowo w sekcji 2, głównym celem udzielania pożyczki pierwotnej było uniknięcie przerwy w świadczeniu usług przez spółkę Alitalia, pozwalając jej na utrzymanie krajowych i międzynarodowych połączeń lotniczych, a tym samym zapobiegając zarówno trudnościom społecznym, jak i poważnym niedogodnościom dla użytkowników. Włochy twierdziły również, że taka przerwa wiązałaby się z m.in. z naruszeniem prawa do ciągłości terytorialnej w ramach Włoch, zagwarantowanego we włoskiej konstytucji. Pożyczkę dodatkową w wysokości 300 mln EUR przyznano z tego samego powodu, a także na potrzeby ułatwienia zbycia aktywów spółki Alitalia. Wydaje się, że cel objęcia spółki Alitalia zarządem nadzwyczajnym i cel obu pożyczek państwowych nie różnią się zasadniczo. |
| (169) | Ocenę tę potwierdzają ponadto publiczne oświadczenia ministrów rządu, złożone przed przyznaniem zarówno pożyczki pierwotnej, jak i pożyczki w wysokości 300 mln EUR (zob. sekcja 2.5), w których stwierdza się, że główną troską rządu było zapobieżenie nagłej przerwie w świadczeniu usług transportu lotniczego oraz bezpośrednim i pośrednim reperkusjom związanym z takim wyjściem z rynku. W oświadczeniach tych jest mowa o wpływie na gospodarkę Włoch oraz o domniemanym celu uniknięcia ponoszenia dalszych strat przez podatników. Zgodnie z tym oświadczeniami celem podjęcia środka było zapewnienie komisarzom nadzwyczajnym swobody ruchów na potrzeby znalezienia nabywcy. Cel ten odzwierciedlają odpowiednie przepisy przyznające obie pożyczki państwowe oraz własne oświadczenia Włoch (zob. motyw 78 i nast.), zgodnie z którymi pożyczki te były niezbędne na potrzeby związane z zarządzaniem spółką Alitalia w celu uniknięcia przerwy w usługach oraz wynikających z niej trudności społecznych i niedogodności. |
| (170) | Oświadczenia członków rządu włoskiego złożone w tym samym istotnym czasie (zob. sekcja 2.5) potwierdzają pogląd, że powody przyznania przez Włochy obu pożyczek państwowych nie są powodami charakterystycznymi dla inwestora prywatnego. Cele leżące u podstaw decyzji udzielenia obu pożyczek państwowych brzmiały natomiast, że "uziemienie samolotów jest niemożliwe, ponieważ połączenia zostałyby przerwane, a podróżni ponieśliby szkody" (65), że "Nie możemy dopuścić do tego, aby spółka upadła z dnia na dzień, ponieważ nie mielibyśmy wówczas połączeń między różnymi częściami naszego kraju" (66) oraz że "uziemienie samolotów od rana do nocy kosztowałoby włoskich podatników znacznie więcej" (67). |
| (171) | Jak wskazano w sekcji 4.1, Włochy szczegółowo opisały zakłócenia, jakie spowodowałoby opuszczenie rynku przez spółkę Alitalia, cytując w tym względzie liczbę pasażerów, którzy dokonali rezerwacji oraz liczbę wystawionych biletów. |
| (172) | Po przeanalizowaniu powyższych elementów Komisja uważa, że głównym celem obu pożyczek państwowych było zapewnienie utrzymania działalności spółki Alitalia ze względu na porządek publiczny, a nie interesy finansowe państwa jako prywatnego inwestora. W związku z tym wszelkie szanse na to, że państwo osiągnie zysk nawet w związku z obiema pożyczkami państwowymi, nawet w perspektywie długoterminowej, o ile można to wykazać, miały jedynie charakter pomocniczy w stosunku do decyzji o przyznaniu obu pożyczek państwowych. |
| (173) | Trybunał uznał ponadto, że zagwarantowanie ciągłości usług transportowych świadczonych przez przedsiębiorstwo jest względem, który nie byłby brany pod uwagę przez inwestora prywatnego (68). |
| (174) | Ponadto terminy zapadalności obu pożyczek państwowych były regularnie przesuwane, a jednocześnie państwo przesunęło również obowiązek zapłaty odsetek przez spółkę Alitalia na te nowe terminy zapadalności. W wyniku przyjęcia dekretu z mocą ustawy w sprawie wzrostu gospodarczego od 31 maja 2019 r. zaprzestano naliczania odsetek od obu pożyczek państwowych. Pokazuje to ponadto, że wartość stopy procentowej równej sześciomiesięcznej stopie EURIBOR powiększonej o 10 %, stanowiącej według Włoch argument dowodzący, że działały one jako prywatny inwestor (zob. motyw 95), jest tylko sztuczna, gdyż państwo - jako kredytodawca - nigdy nie otrzymało wynagrodzenia ani z tytułu kosztów płynności, ani z tytułu ryzyka kredytowego związanego ze spółką Alitalia, do pokrycia których dążyłby prywatny kredytodawca. Fakty te oraz niezłożenie przez Włochy analizy ex ante wykazującej, że państwo miało interes finansowy w przyznaniu tych przedłużeń oraz wypłata pomocy na spłatę odsetek zamiast wdrożenia alternatywnego scenariusza pokazują, że państwo działało w odniesieniu do spółki Alitalia w ramach swoich kompetencji jako organu publicznego. Postępowanie takie, mianowicie przyznanie wspomnianych przesunięć bez szczegółowej analizy ex ante, brak żądania zapłaty odsetek, ostateczne zakończenie naliczania odsetek od 31 maja 2019 r., nie jest zgodne z postępowaniem prywatnego inwestora, lecz wykazuje interes organu publicznego w zakresie utrzymania ciągłości świadczonych przez spółkę Alitalia usług transportu. |
Przepisy, którym podlega środek pomocy
| (175) | Obie przedmiotowe pożyczki państwowe mają charakter sui generis i ad hoc. Przyjęto specjalne dekrety z mocą ustawy na potrzeby przyznania tych pożyczek i późniejszych ich przedłużeń oraz ich połączenia de facto w jeden środek. Obie pożyczki państwowe zostały sfinansowane z budżetu przydzielonego Ministrowi Rozwoju Gospodarczego. Ponadto wypłatę tych pożyczek przewidziano w specjalnych dekretach ministerialnych. |
| (176) | Pieniądze przeznaczone na te pożyczki pochodziły w związku z tym z ogólnego budżetu państwa. |
Wniosek
5.1.4.1.3. Brak przeprowadzonego przez Włochy testu prywatnego inwestora
5.1.4.1.4. Ocena możliwości zastosowania testu prywatnego inwestora w odniesieniu do pożyczki w wysokości 300 mln EUR
5.1.4.1.5. Argumenty Włoch dotyczące możliwości zastosowania testu prywatnego inwestora i ustalenia Komisji
| (192) | Z powyższego można wywnioskować, że głównym celem obu pożyczek państwowych było zapewnienie utrzymania działalności spółki Alitalia ze względu na porządek publiczny, a nie interesy finansowe państwa jako prywatnego inwestora. W związku z tym wszelkie szanse na to, że państwo osiągnie zysk nawet w perspektywie długoterminowej, o ile można to wykazać, miały jedynie charakter pomocniczy w stosunku do decyzji o przyznaniu obu pożyczek państwowych. |
| (193) | Włochy twierdziły, że celem pożyczki pierwotnej było zaspokojenie pilnych potrzeb spółki Alitalia w zakresie zarządzania i uniknięcie przerwania świadczenia usług, co mogłoby doprowadzić do poważnych problemów społecznych. Komisja uważa, że po raz kolejny są to elementy, których żaden pożyczkodawca nie brałby pod uwagę. |
| (194) | W tym względzie Włochy twierdzą, że akcjonariuszy spółki Alitalia wywłaszczono, gdy spółkę objęto procedurą zarządu nadzwyczajnego, a za zarządzanie nią odpowiadało trzech komisarzy nadzwyczajnych, którzy jako urzędnicy państwowi przejęli kontrolę nad spółką Alitalia w ramach zarządu nadzwyczajnego. W związku z tym Włochy twierdzą, że ich udział w wyniku spółki Alitalia jest równoważny udziałowi akcjonariusza. |
| (195) | Komisja nie może zaakceptować tego argumentu. Obejmując spółkę Alitalia zarządem nadzwyczajnym, Włochy działały w ramach swoich państwowych kompetencji ustawodawczych, aby chronić wartość aktywów przedsiębiorstwa zagrożonego upadłością, a nie jako prywatny inwestor. W ten sposób Włochy jednostronnie, na mocy przepisu sui generis (zob. motyw 18), zmieniły kolejność pierwszeństwa wierzycieli spółki Alitalia, co jest działaniem nieporównywalnym z działaniami, jakie mogą podejmować osoby prywatne. Zmiana pierwszeństwa oznaczała, że spłata pożyczki miała pierwszeństwo przed wszelkimi innymi długami w ramach zarządu nadzwyczajnego spółki Alitalia. Jedynie państwo ma kompetencje do podporządkowania wszystkich istniejących roszczeń (w tym długu uprzywilejowanego) nowszym roszczeniom - tego rodzaju kompetencje nie przysługują wierzycielom prywatnym ani osobom prywatnym w ogóle. W tym względzie działania Włoch jako organu publicznego są nierozerwalnie związane z ich działaniami jako pożyczkodawcy. Włochy wykorzystały swoje kompetencje władzy publicznej, próbując stworzyć sprzyjającą sytuację w zakresie inwestycji bezpośrednio po wykorzystaniu tych kompetencji, których nie miałby żaden prywatny inwestor (75). |
| (196) | Po drugie, same Włochy potwierdzają, że interesy, które muszą uwzględniać komisarze nadzwyczajni, obejmują na mocy prawa szeroki krąg zainteresowanych stron, takich jak wierzyciele, klienci, pracownicy i dostawcy, a nie tylko akcjonariusze. |
| (197) | Włochy twierdzą, że udzielając obu pożyczek państwowych, działały jako inwestor rynkowy, ponieważ gdyby nie ich interwencja, państwo byłoby zobowiązane do zapłaty 1,3 mld EUR z powodu (i) kosztów związanych z bezrobociem; (ii) kosztów związanych z likwidacją spółki Alitalia, w tym kosztów porządku publicznego związanych z zarządzaniem sytuacjami wyjątkowymi w portach lotniczych oraz odszkodowaniami należnymi pasażerom oraz (iii) negatywnych skutków ubocznych dla dostawców. Ponadto państwo poniosłoby straty z powodu niezapłaconych podatków. |
| (198) | Uwagi te dowodzą jednak czegoś dokładnie przeciwnego niż twierdzą Włochy, a mianowicie, że celem Włoch było utrzymanie działalności spółki Alitalia bez względu na koszty, biorąc pod uwagę przede wszystkim elementy, których nie brałby pod uwagę prywatny inwestor. |
| (199) | Jak stwierdził Trybunał, aby ocenić, czy prywatny podmiot gospodarczy działający w warunkach gospodarki rynkowej, który znajduje się w możliwie podobnej sytuacji co państwo, przedsięwziąłby taki środek w normalnych warunkach rynkowych, należy uwzględnić tylko te korzyści i zobowiązania, które są powiązane z rolą państwa jako podmiotu gospodarczego, natomiast nie te, które odnoszą się do jego roli jako podmiotu władzy publicznej (76). |
| (200) | Jeśli chodzi o koszty związane z bezrobociem, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału, kosztów związanych ze zwolnieniem pracowników, świadczeniami dla bezrobotnych i pomocą na odbudowę struktury przemysłowej (77) nie należy uznawać za istotne dla prywatnego inwestora. |
| (201) | W odniesieniu do niezapłaconych podatków obowiązuje ta sama zasada: państwo, nakładając podatki, wykonuje prerogatywę publiczną. W tym względzie aby ocenić, czy podejmowane przez państwo działania należą do jego uprawnień z zakresu władzy publicznej, czy też wynikają z ciążących na nim obowiązków akcjonariusza, należy je badać nie pod względem ich formy, lecz pod względem ich charakteru, ich przedmiotu oraz zasad, które nimi rządzą, mając jednocześnie na uwadze cel, jakiemu te działania służą (78). W przedmiotowej sprawie niezapłacone podatki stanowiłyby straty, które w normalnych okolicznościach Włochy poniosłyby jako państwo, a nie jako akcjonariusz spółki Alitalia. Zapobieganie niezapłaconym podatkom nie jest zatem względem, który państwo mogłoby rozważyć jako wierzyciel lub akcjonariusz spółki Alitalia. |
| (202) | Jeśli chodzi o koszty związane z likwidacją spółki Alitalia, w tym koszty porządku publicznego związane z zarządzaniem sytuacjami wyjątkowymi w portach lotniczych i odszkodowaniami należnymi pasażerom, które zdaniem Włoch miałoby ponieść państwo, są to koszty, które Włochy poniosłyby jako organ publiczny i których zgodnie z wyżej wymienionym orzecznictwem nie można brać pod uwagę przy ocenie możliwości zastosowania testu prywatnego inwestora. |
| (203) | Ponadto żaden prywatny inwestor ani wierzyciel nie uwzględniłby negatywnych skutków ubocznych dla dostawców danego przedsiębiorstwa będących osobami trzecimi, decydując się na udzielenie temu przedsiębiorstwu finansowania. |
Wniosek dotyczący możliwości zastosowania testu prywatnego inwestora
5.1.4.2.
5.1.4.2.1. Źródła informacji
5.1.4.2.2 Uzasadnienie testu prywatnego inwestora zastosowanego do obu pożyczek państwowych
5.1.4.2.3. Ocena pożyczki pierwotnej
Wprowadzenie
5.1.4.2.3.1. Sytuacja spółki Alitalia w czasie udzielania pożyczki pierwotnej
5.1.4.2.3.2. Wcześniejsze zaangażowanie
Jako akcjonariusz
| (230) | Komisja sprawdziła, że państwo włoskie było wcześniej zaangażowane w spółkę Alitalia jako akcjonariusz pośredni. Zaangażowanie to wynika ze sprawowania przez państwo włoskie kontroli nad Poste Italiane (86), która sama posiadała 2 % udziałów w CAI, które z kolei posiadało 51 % udziałów w spółce Alitalia. W związku z tym państwo włoskie było akcjonariuszem pośrednim spółki Alitalia i posiadało ok. 1 % jej udziałów. W maju 2017 r. państwo włoskie było również akcjonariuszem banku Monte dei Paschi di Siena S.p.A., który posiadał ok. 10 % udziałów w CAI (a zatem ok. 5 % udziałów w spółce Alitalia, biorąc pod uwagę, że CAI posiadało 51 % udziałów w spółce Alitalia). W sumie zaangażowanie państwa włoskiego jako akcjonariusza w spółce Alitalia wynosiło około 6 %. |
| (231) | Komisja stwierdza, że pośrednie i stosunkowo niewielkie zaangażowanie w spółkę Alitalia nie może uzasadniać działania Włoch, które podjęły decyzję o przyznaniu obu pożyczek, aby stać się pożyczkodawcą spółki Alitalia. |
| (232) | Po pierwsze, ryzyko związane ze spłatą pożyczki pierwotnej (zob. motywy 151 i 214) było bardzo wysokie. To wysokie ryzyko tylko zwiększyłoby zaangażowanie państwa w spółkę Alitalia w wyniku dodatkowego ryzykownego zadłużenie. Ponadto, biorąc pod uwagę, że kwota zobowiązań finansowych zaciągniętych przed ogłoszeniem niewypłacalności przekraczała [X] mld EUR (zob. tabela 2), było mało prawdopodobne, aby w przypadku sprzedaży aktywów akcjonariusze spółki Alitalia odzyskali cokolwiek. |
| (233) | Co więcej, Komisja zauważa, że władze włoskie potwierdziły również, że akcjonariusze spółki Alitalia zostali wywłaszczeni po objęciu spółki Alitalia procedurą zarządu nadzwyczajnego (zob. motyw 194). W związku z tym jasne jest, że jakiekolwiek wcześniejsze zaangażowanie nie miałoby znaczenia w tym konkretnym przypadku, ponieważ wszelkie wcześniejsze zaangażowanie w postaci akcjonariatu wyeliminowano z chwilą ogłoszenia upadłości przez spółkę Alitalia. |
| (234) | Dodatkowym potwierdzeniem tego ustalenia jest fakt, że po objęciu spółki Alitalia zarządem nadzwyczajnym inni ówcześni akcjonariusze spółki Alitalia, tacy jak banki Intesa lub Unicredit, lub przedstawiciele przemysłu, tacy jak spółki Atlantia, Etihad lub Air France-KLM, nie udzielili jej żadnej pożyczki. Podmioty te, nawet te, które były bardziej zaangażowanie w spółkę Alitalia, nie zapewniały spółce Alitalia finansowania w trakcie obowiązywania zarządu nadzwyczajnego. Gdyby przyznanie pożyczki było z ekonomicznego punktu widzenia najlepszym rozwiązaniem w celu obrony wcześniejszego zaangażowania, Komisja oczekiwałaby, że również spółka Alitalia otrzyma wsparcie prywatne. Po rozpoczęciu zarządu nadzwyczajnego jedynie państwo występowało jednak jako pożyczkodawca spółki Alitalia. |
Jako wierzyciel
5.1.4.2.3.3. Test prywatnego inwestora w odniesieniu do pierwotnej pożyczki państwowej w scenariuszu restrukturyzacji
5.1.4.2.3.4. Test prywatnego inwestora w scenariuszu sprzedaży
5.1.4.2.3.4.1. Zmiana salda gotówkowego
5.1.4.2.3.4.2. Termin zapadalności pożyczki i ramy czasowe sprzedaży
5.1.4.2.3.4.3. Wpływy z tytułu sprzedaży spółki Alitalia
5.1.4.2.3.4.3.1 Dowody ex ante
5.1.4.2.3.4.3.1.1. Sprawozdanie certyfikacyjne dr Ranallego ("sprawozdanie certyfikacyjne")
5.1.4.2.3.4.3.2 Dowody ex post
5.1.4.2.3.4.3.2.1. Analiza przeprowadzona przez przedsiębiorstwo Leonardo & Co
5.1.4.2.3.4.3.2.2. Oferty spółek EasyJet i Lufthansa
5.1.4.2.3.4.3.3 Niezależne szacunki Komisji
5.1.4.2.3.4.3.4. Wnioski dotyczące kwestii, czy pożyczka pierwotna byłaby zgodna z warunkami rynkowymi w scenariuszu sprzedaży
5.1.4.2.3.4.3.5. Dowody w kwestii wartości spółki Alitalia w scenariuszu likwidacji
5.1.4.2.4. Ocena pożyczki dodatkowej w wysokości 300 mln EUR
5.1.4.2.5. Ogólna ocena wzajemnych interakcji obu pożyczek państwowych udzielonych spółce Alitalia
| (344) | W niniejszej sekcji Komisja przeprowadziła ogólną ocenę wzajemnych interakcji obu pożyczek państwowych. Z poniższych faktów wynika, że obie pożyczki państwowe są ze sobą nierozerwalnie związane, a zatem stanowią część tego samego środka:
|
| (345) | Analiza przeprowadzona przez Komisję w motywach 340-343 dodatkowo potwierdza argument, że druga pożyczka jest nierozerwalnie związana z pożyczką pierwotną. Z analizy tej wynika, że testu prywatnego inwestora nie można zastosować do drugiej pożyczki, ponieważ w przypadku braku pożyczki pierwotnej prywatny inwestor nie znalazłby się w sytuacji państwa włoskiego. W związku z tym druga pożyczka stanowi część tego samego środka co pożyczka pierwotna, ponieważ bez niej nie istniałaby. |
| (346) | Uznając obie pożyczki państwowe za część tego samego środka, Komisja stwierdza, że jeżeli pożyczka pierwotna stanowi korzyść dla spółki Alitalia, to również pożyczka dodatkowa w wysokości 300 mln EUR stanowi korzyść dla spółki Alitalia. |
Wnioski dotyczące istnienia korzyści
5.1.5. Zakłócenie konkurencji i wpływ na wymianę handlową pomiędzy państwami członkowskimi
| (350) | Zgodnie z art. 107 ust. 1 TFUE, aby środek można było uznać za pomoc państwa, musi on zakłócać konkurencję lub grozić jej zakłóceniem oraz wpływać na wymianę handlową wewnątrz Unii (120). |
| (351) | Uznaje się, że środek przyznany przez państwo zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji, jeżeli może on powodować poprawę pozycji konkurencyjnej beneficjenta w porównaniu z pozycją innych przedsiębiorstw, z którymi beneficjent konkuruje. Wystarczy więc, że pomoc umożliwia beneficjentowi utrzymanie pozycji konkurencyjnej, która jest silniejsza niż by była, gdyby przedsiębiorstwo nie otrzymało pomocy. |
| (352) | Zgodnie z programem zarządu nadzwyczajnego, grupa Alitalia jest główną włoską linią lotniczą. W szczególności udział grupy Alitalia w rynku wynosił 12,6 % całkowitego przepływu pasażerów z i do Włoch (32,6 % biorąc pod uwagę tylko ruch w sieci krajowej) i w ciągu pierwszych 10 miesięcy 2017 r. przewiozła około 18,5 mln pasażerów (16,3 mln przez spółkę Alitalia i 2,2 mln przez CityLiner), z czego 55 % na trasach krajowych, 32 % na trasach międzynarodowych i 13 % na trasach międzykontynentalnych. W ciągu pierwszych 10 miesięcy 2017 r. spółka Alitalia obsługiwała przeloty do 94 docelowych miejsc podróży, w tym 26 we Włoszech i 68 na całym świecie, wykonując łącznie ponad 4 200 lotów tygodniowo. Według sprawozdania kwartalnego komisarza nadzwyczajnego, opublikowanego we wrześniu 2018 r. (121), włoski rynek przewozu lotniczego pasażerów jest wysoce konkurencyjny i charakteryzuje się m.in. wysoką penetracją tanich przewoźników na rynku krajowym (najwyższą w Europie) i wewnątrzeuropejskim. |
| (353) | Komisja uważa zatem, że obie pożyczki państwowe mają wpływ na wymianę handlową pomiędzy państwami członkowskimi, ponieważ dotyczą spółki Alitalia, której działalność transportowa, ze względu na swój charakter, bezpośrednio dotyczy handlu i obejmuje szereg państw członkowskich, jak wykazano powyżej. Zakłócają one konkurencję lub grożą zakłóceniem konkurencji na rynku wewnętrznym, ponieważ dotyczą tylko jednego przedsiębiorstwa, które konkuruje z innymi liniami lotniczymi w ramach sieci europejskiej. |
Wniosek dotyczący istnienia pomocy
5.2. Zgodność pomocy z prawem
6. ZGODNOŚĆ POMOCY Z RYNKIEM WEWNĘTRZNYM
6.1. Ocena na podstawie art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE, a w szczególności na podstawie wytycznych w sprawie pomocy na ratowanie i restrukturyzację
6.1.1. Kwalifikowalność na podstawie art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE i na podstawie wytycznych w sprawie pomocy na ratowanie i restrukturyzację
6.1.2. Zgodność pomocy na ratowanie przedsiębiorstwa z rynkiem wewnętrznym
6.1.3. Zgodność pomocy na restrukturyzację z rynkiem wewnętrznym
7. WNIOSEK
8. ODZYSKIWANIE ŚRODKÓW
| (385) | Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem sądów unijnych art. 16 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2015/1589 stanowi, że: "w przypadku gdy podjęte zostały decyzje negatywne w sprawach pomocy niezgodnej z prawem, Komisja podejmuje decyzję, że zainteresowane państwo członkowskie podejmie wszelkie konieczne środki w celu windykacji pomocy od beneficjenta". |
| (386) | W związku z tym, ponieważ obu pożyczek państwowych udzielono z naruszeniem art. 108 ust. 3 TFUE i należy je uznać za pomoc niezgodną z prawem i z rynkiem wewnętrznym., należy je odzyskać w celu przywrócenia sytuacji istniejącej na rynku wewnętrznym przed przyznaniem. Proces odzyskiwania środków powinien objąć czas od dnia przekazania pomocy beneficjentowi do dnia jej skutecznego odzyskania. Do kwot podlegających odzyskaniu należy doliczyć odsetki do momentu skutecznego odzyskania środków. |
| (387) | Jak ustalono w motywie 349, cała kwota obu pożyczek państwowych kwalifikuje się jako korzyść przyznana przez Włochy na rzecz spółki Alitalia. W związku z tym kwotę główną pomocy można już na tym etapie ustalić na poziomie 900 mln EUR. Włochy będą musiały obliczyć odsetki od zwracanej pomocy, naliczane od dnia, w którym pomoc została wypłacona spółce Alitalia, do dnia całkowitej spłaty kwoty głównej. Odsetki należy naliczać narastająco zgodnie z przepisami rozdziału V rozporządzenia Komisji (WE) nr 794/2004 (125). |
| (388) | Obowiązek zwrotu pomocy wraz z należnymi odsetkami od zwracanej pomocy, obliczonymi zgodnie z metodą opisaną w motywie 387, powstaje niezależnie od wszelkich dodatkowych odsetek, których Włochy mogą domagać się od spółki Alitalia na podstawie prawa krajowego lub umów zawartych między spółką Alitalia a Włochami. Włochy nie mogą jednak powoływać się na żadne klauzule lub postanowienia zawarte w prawie krajowym lub w umowach z beneficjentem, które opóźniałyby odzyskanie pomocy o ponad cztery miesiące od daty notyfikacji niniejszej decyzji lub zmniejszałyby kwotę podlegającą odzyskaniu, która musi obejmować kwotę główną pomocy w wysokości 900 mln EUR powiększoną o obowiązujące odsetki od zwracanej pomocy. |
| (389) | Komisja stwierdza ponadto, że spółka Alitalia (zgodnie z ustaleniami bezpośredni beneficjent kwoty głównej pomocy) może stanowić jednostkę gospodarczą z innymi spółkami grupy Alitalia do celów stosowania zasad pomocy państwa ze względu na potencjalną kontrolę sprawowaną przez spółkę Alitalia (zob. motyw 354). Komisja uważa, że Włochy powinny przede wszystkim odzyskać od spółki Alitalia pomoc niezgodną z prawem i z rynkiem wewnętrznym przyznaną grupie Alitalia. Jeżeli odzyskanie pełnej kwoty pomocy od spółki Alitalia nie będzie możliwe, Włochy powinny odzyskać wszelkie pozostałe kwoty od każdego innego odrębnego podmiotu prawnego wchodzącego w skład grupy Alitalia i stanowiącego z nią jedną jednostkę gospodarczą, tak aby zagwarantować, że dzięki odzyskaniu środków przyznana korzyść zostanie wyeliminowana i zostanie przywrócona sytuacja istniejąca wcześniej na rynku, |
PRZYJMUJE NINIEJSZĄ DECYZJĘ:
Artykuł 1
Pożyczka w wysokości 600 mln EUR oraz pożyczka w wysokości 300 mln EUR przyznane przez Włochy odpowiednio w 2 maja 2017 r. i 16 października 2017 r. na rzecz Alitalia - Societa Aerea Italiana S.p.A. in amministrazione straordinaria stanowią pomoc państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Włochy udzieliły przedmiotowej pomocy w sposób niezgodny z prawem i z naruszeniem art. 108 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.
Artykuł 2
Pomoc państwa w formie pożyczek w wysokości 600 mln EUR i 300 mln EUR przyznanych odpowiednio 2 maja 2017 r. i 16 października 2017 r. na rzecz Alitalia - Societa Aerea Italiana S.p.A. in amministrazione straordinaria jest niezgodna z rynkiem wewnętrznym.
Artykuł 3
1. Włochy odzyskują od beneficjenta pomoc niezgodną z rynkiem wewnętrznym, o której mowa w art. 1 ust. 2.
2. Do kwot podlegających zwrotowi dolicza się odsetki za cały okres począwszy od dnia, w którym pomoc została przekazana do dyspozycji beneficjenta, do dnia jej faktycznego odzyskania.
3. Odsetki, o których mowa w ust. 2, nalicza się narastająco zgodnie z przepisami rozdziału V rozporządzenia Komisji (WE) nr 794/2004.
Artykuł 4
1. Odzyskanie pomocy, o której mowa w art. 1 ust. 2, odbywa się w sposób bezzwłoczny i skuteczny.
2. Włochy zapewniają wykonanie niniejszej decyzji w terminie czterech miesięcy od daty jej notyfikacji.
Artykuł 5
1. W terminie dwóch miesięcy od daty notyfikacji niniejszej decyzji Włochy przekazują następujące informacje:
| a) | łączną kwotę (kwota główna i odsetki od zwracanej pomocy), do odzyskania od beneficjenta; |
| b) | szczegółowy opis środków już podjętych lub środków planowanych w celu wykonania niniejszej decyzji; oraz |
| c) | dokumenty potwierdzające, że beneficjentowi nakazano zwrot pomocy. |
2. Do momentu całkowitego odzyskania pomocy, o której mowa w art. 1 ust. 2, Włochy na bieżąco informują Komisję o kolejnych środkach podejmowanych na szczeblu krajowym w celu wykonania niniejszej decyzji. Na wniosek Komisji Włochy bezzwłocznie przedstawiają informacje o środkach już podjętych lub środkach planowanych w celu wykonania niniejszej decyzji. dostarcza również szczegółowe informacje o kwocie pomocy oraz odsetkach już odzyskanych od beneficjenta.
Artykuł 6
Niniejsza decyzja skierowana jest do Republiki Włoskiej.
Sporządzono w Brukseli dnia 10 września 2021 r.
W imieniu Komisji
Margrethe VESTAGER
Członek Komisji
(1) Dz.U. C 256 z 20.7.2018, s. 4.
(2) Decreto-legge 16 ottobre 2017, n. 148 - Disposizioni urgenti in materia finanziaria e per esigenze indifferibili (GU Serie Generale no. 242, 16.10.2017).
(3) Komunikat Komisji "Wytyczne dotyczące pomocy państwa na ratowanie i restrukturyzację przedsiębiorstw niefinansowych znajdujących się w trudnej sytuacji" (Dz.U. C 249 z 31.7.2014, s. 1).
(4) Rozporządzenie Rady (UE) 2015/1589 z dnia 13 lipca 2015 r. ustanawiające szczegółowe zasady stosowania art. 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.U. L 248 z 24.9.2015, s. 9).
(5) Spółka Adria złożyła uprzednio skargę dotyczącą pożyczki pierwotnej oraz skargę dotyczącą pożyczki dodatkowej w wysokości 300 mln EUR (zob. motyw 1 i 4), lecz nie zgłosiła uwag dotyczących decyzji o wszczęciu postępowania.
(6) Decreto-legge 2 maggio 2017, n. 55 - Misure urgenti per assicurare la continuita del servizio svolto da Alitalia S.p.A. (GU Serie Generale no. 100, 2.5.2017). Pomimo że dekret z mocą ustawy nr 55/2017 stracił ważność, jako że nie został w odpowiednim terminie przekształcony w ustawę, jego skutki utrzymano przepisami ustawy nr 96 z 21 czerwca 2017 r.
(7) Legge 4 dicembre 2017, n. 172 - Conversione in legge, con modificazioni, del decreto-legge 16 ottobre 2017, n. 148, recante disposizioni urgenti in materia finanziaria e per esigenze indifferibili. Modifica alla disciplina dell'estinzione del reato per condotte riparatorie (GU Serie Generale no. 284, 5.12.2017).
(8) Różne plany fakturowania i rozliczania IATA, systemy rozliczania lotniczego transportu towarowego IATA, izba rozliczeniowa IATA.
(9) Decreto-legge 30 aprile 2019, n. 34 - Misure urgenti di crescita economica e per la risoluzione di specifiche situazioni di crisi (GU Serie Generale no. 100, 30.4.2019). Dekret z mocą ustawy nr 34/2019 przekształcono w ustawę w drodze ustawy nr 58 z dnia 28 czerwca 2019 r. (GU Serie Generale no. 151, 29.6.2019).
(10) Decreto-legge 2 dicembre 2019, n. 137 - Misure urgenti per assicurare la continuita del servizio svolto da Alitalia - Societa Aerea Italiana S.p.A. e Alitalia Cityliner S.p.A. in amministrazione straordinaria (GU Serie Generale no. 282, 2.12.2019).
(11) Zgodnie ze sprawozdaniem komisarzy nadzwyczajnych z 11 lipca 2018 r. dostępnym na stronie internetowej: http://www.amministrazionestraordinariaalitaliasai.com/pdf/alitalia/allegato_2_alitaliarelazione2017.pdf
(12) Schemat 1 sporządzono w oparciu o informacje zawarte w dokumencie "Załącznik 6 - Schemat organizacyjny grupy Alitalia" załączonym do zgłoszenia pomocy na ratowanie przekazanego przez Włochy 23 stycznia 2018 r. (zob. motyw 6).
(13) Inni akcjonariusze z udziałami wynoszącymi nie więcej niż 1 % to Factorit S.p.A. (1 %), Macca Srl (0,96 %) i Air France-KLM, która posiada udziały rezydualne (0,73 %).
(14) Zob. rozporządzenie Ministra Rozwoju Gospodarczego z 12 maja 2017 r. w sprawie objęcia spółki CityLiner zarządem nadzwyczajnym, udostępnione na stronie internetowej zarządu nadzwyczajnego spółki Alitalia: www.fallcoweb.it/home/pdf/alitalia/estensione_procedura.pdf.
(15) Zob. pkt 85 na s. 55 i nast. sprawozdania dotyczącego przyczyn niewypłacalności spółek Alitalia i CityLiner ("Relazione sulle cause di insolvenza di Alitalia e CityLiner") sporządzonego 26 stycznia 2018 r. przez komisarzy nadzwyczajnych i opublikowanego na stronie internetowej zarządu nadzwyczajnego spółki Alitalia: http://www.fallcoweb.it/home/pdf/alitalia/relazione_cause_insolvenza.pdf
(16) Zob. http://corporate.alitalia.com/static/upload/201/0000/20160325_alitalia_sai_mogc-231_general-section.pdf.
(17) Zob. sekcja 1.2.2 na s. 20 programu zarządu nadzwyczajnego opublikowanego na stronie internetowej zarządu nadzwyczajnego spółki Alitalia: http://www.fallcoweb.it/home/pdf/alitalia/programma_0418.pdf.
(18) Art. 67 Regio Decreto z 16 marca 1942 r., nr 267 - Disciplina del fallimento, del concordato preventivo, dell'amministrazione controllata e della liquidazione coatta amministrativa (GU Serie Generale no. 81, 6.4.1942, z późniejszymi zmianami). Dekret ten będzie dalej zwany "włoskim prawem upadłościowym".
(19) "Piano di risanamento", o którym mowa w art. 67 akapit trzeci lit. d) włoskiego prawa upadłościowego, jest procedurą przeznaczoną dla przedsiębiorstw, które doświadczają odwracalnych trudności finansowych, tj. trudności finansowych, które można rozwiązać ze względu na ich szczególny charakter pozwalający na naprawę oraz dostępność odpowiednich środków. W ramach tej procedury działaniami naprawczymi kieruje przedsiębiorstwo, a nie organ sądowy.
(20) Zgodnie ze sprawozdaniem komisarzy nadzwyczajnych z 11 lipca 2018 r. (zob. przypis 20) 31 grudnia 2017 roku w grupie Alitalia zatrudnionych było 11 755 osób na umowę o pracę, co odpowiada 10 871 pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy w spółkach Alitalia S.p.A i CityLiner. Zgodnie ze sprawozdaniem KPMG (zob. sekcja 4.2.1.2) 31 grudnia 2016 r. w grupie Alitalia Group (w tym także w irlandzkich spółkach zależnych) zatrudnienie było na poziomie 10 781 ekwiwalentów pełnego czasu pracy.
(21) Zgodnie z ustawą Marzano w związku z ustawą Prodi-bis.
(22) Spółkę CityLiner opisano w motywie 39.
(23) Zgodnie z art. 4 ustawy Marzano w związku z art. 27 ust. 2 lit. a) oraz art. 54 i nast. ustawy Prodi-bis.
(24) Decreto legislativo 8 luglio 1999, n. 270 - Nuova disciplina dell'amministrazione straordinaria delle grandi imprese in stato di insolvenza, a norma dell'articolo 1 della legge 30 luglio 1998, n. 274 (GU Serie Generale no. 185, 9.8.1999).
(25) Decreto-legge 23 dicembre 2003, n. 347 - 'Misure urgenti per la ristrutturazione industriale di grandi imprese in stato di insolvenza' (GU Serie Generale no. 298, 24.12.2003).
(26) http://www.fallcoweb.it/home/pdf/alitalia/en_alitalia-sentenza-17_2017-eng1.pdf
(27) https://www.corriere.it/economia/17_aprile_25/escluso-salvataggio-stato-ma-voli-saranno-garantiti-b7bc7812-29e4-11e7-9909-587fe96421f8.shtml
(28) https://tg24.sky.it/economia/2017/04/30/intervista-carlo-calenda-alitalia.html
(29) https://www.ilsole24ore.com/art/alitalia-arrivano-commissari-gubitosi-laghi-e-paleari-prestito-ponte-600-mln-AEfKMpEB?refresh_ce=1
(30) http://www.ilgiornale.it/news/economia/alitalia-prestito-600-milioni-calenda-agli-italiani-gi-1392415.html
(31) https://www.repubblica.it/economia/2017/10/15/news/graziano_delrio_bus_treni_e_piu_metro_un_piano_da_30_miliardi_per_rilanciare_i_trasporti_-178383342/
(32) www.ilmessaggero.it/economia/flashnews/alitalia_gubitosi_il_2017_si_chiudera_con_una_crescita_dei _ricavi-3380622.html
(33) Jak przedstawiono na s. 133 programu zarządu nadzwyczajnego, żadna ze złożonych ofert (w tym ofert złożonych przez spółki Lufthansa, EasyJet i Airport Handling S.p.A.) nie była zgodna z przepisami proceduralnymi. W szczególności, jak wskazano na s. 17 prezentacji przedstawionej przez komisarzy nadzwyczajnych na wysłuchaniu, które odbyło się 27 marca 2019 r. przed połączonymi IX i X Komitetami Izby Deputowanych Włoch, w ofertach tych brakowało elementów wiążących i elementów istotnych (gwarancji przetargowej, dokumentów umownych lub planu przemysłowego).
(34) Możliwość przeprowadzenia procedury negocjacyjnej przewiduje art. 4 ust. 4c ustawy Marzano jako alternatywę dla zaproszenia do składania ofert. Procedurę negocjacyjną należy przeprowadzić bez uszczerbku dla zgodności z zasadami przejrzystości i niedyskryminacji.
(35) Jak wskazano na s. 18 prezentacji przedstawionej przez komisarzy nadzwyczajnych na wysłuchaniu, które miało miejsce 27 marca 2019 r. przed połączonymi IX i X Komitetami Izby Deputowanych Włoch, dnia 31 października 2018 r. komisarze nadzwyczajni otrzymali dwie oferty (Ferrovie dello Stato oraz EasyJet), jedno wyrażenie zainteresowania (Delta Air Lines) oraz jeden niewiążący komunikat (Lufthansa, "oferta Lufthansy").
(36) Takie informacje podała prasa: zob. Il Corriere della sera, 21 listopada 2019 r."Alitalia, il salvataggio salta ancora: ottavo rinvio per la cordata"; La Repubblica, 20 listopada 2019 r."Si ferma la cordata Fs-Atlantia. Alitalia verso l'ottavo rinvio"; La Repubblica, 26 listopada 2019 r. "Alitalia, la resa del governo. Patuanelli: "La soluzione di mercato non c'e".
(37) Decyzja C(2008) 6745 final z dnia 12 listopada 2008 r. mająca za przedmiot pomoc państwa N 510/2008 - Włochy - Sprzedaż aktywów przedsiębiorstwa lotniczego Alitalia.
(38) Decyzja Komisji 2009/155/WE z dnia 12 listopada 2008 r. w sprawie pożyczki w kwocie 300 mln EUR udzielonej przez Włochy spółce Alitalia nr C 26/08 (ex NN 31/08) (Dz.U. L 52 z 25.2.2009, s. 3).
(39) Komunikat Komisji - Wytyczne wspólnotowe dotyczące pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji zagrożonych przedsiębiorstw (Dz.U. C 244 z 1.10.2004, s. 2).
(40) Nową halę "Casa Italia" otwarto w czerwcu 2018 r. w rzymskim porcie lotniczym Fiumicino - jest to strefa wejścia na pokład stołecznego hubu, z którego startują prawie wszystkie średnio- i długodystansowe połączenia spółki Alitalia do docelowych miejsc podróży poza strefą Schengen. Z hali mogą korzystać wyłącznie pasażerowie Alitalia i SkyTeam korzystający z połączeń międzykontynentalnych i międzynarodowych poza strefę Schengen.
(41) Rozporządzenie (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiające wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylające rozporządzenie (EWG) nr 295/91 (Dz.U. L 46 z 17.2.2004, s. 1).
(42) Komunikat Komisji w sprawie zmiany metody ustalania stóp referencyjnych i dyskontowych (Dz.U. C 14 z 19.1.2008, s. 6).
(43) W decyzji o wszczęciu postępowania Komisja nie przedstawiła własnej oceny wartości spółki Alitalia, ale odniosła się do wartości spółki Alitalia na podstawie sprawozdania z wyceny zleconego przez komisarzy nadzwyczajnych w październiku 2017 r. (sprawozdanie to, tj. badanie przeprowadzone przez przedsiębiorstwo Leonardo, opisano w motywach 118-122; zob. motyw 62 decyzji o wszczęciu postępowania).
(44) Zawiadomienie Komisji w sprawie pojęcia pomocy państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, C/2016/2946 (Dz.U. C 262 z 19.7.2016, s. 1).
(45) Wyrok z dnia 24 października 2013 r., Land Burgenland i inni/Komisja, C-214/12 P, C-215/12 P i C-223/12 P, ECLI:EU:C:2013:682.
(46) Niezależny przegląd biznesowy planu naprawczego spółki Alitalia opracowany przez KPMG z dnia 15 marca 2017 r.
(47) Ibidem, strona 58 przeglądu KPMG.
(48) https://www.ranallieassociati.it/dt_team/riccardo-ranalli/
(49) Pismo o braku zastrzeżeń z 15 marca 2017 r. sporządzone przez dr. Riccardo Ranallego.
(50) Koszt w przeliczeniu na kilometr dostępnego miejsca siedzącego.
(51) Zob. analiza przeprowadzona przez przedsiębiorstwo Leonardo, s. 3.
(52) Na stronie internetowej zarządu nadzwyczajnego spółki Alitalia komisarze nadzwyczajni opublikowali ograniczoną ilość informacji finansowych na dzień: 2 maja 2017 r., 31 grudnia 2017 r., 31 marca 2018 r., 30 czerwca 2018 r. i 30 września 2018 r. Dnia 27 marca 2019 r. komisarze nadzwyczajni opublikowali prezentację zawierającą pewne dane liczbowe na dzień 31 grudnia 2018 r.
(53) Wyrok z dnia 16 czerwca 1987 r., Komisja/Włochy, C-118/85, ECLI:EU:C:1987:283, pkt 7.
(54) Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 16 maja 2002 r., Francja/Komisja (Stardust Marine), C-482/99, ECLI:EU:C:2002:294.
(55) Wyrok z dnia 14 października 1987 r., Niemcy/Komisja, C-248/84, ECLI:EU:C:1987:437, pkt 17.
(56) Wyrok z dnia 11 lipca 1996 r. w sprawie SFEI i in., C-39/94, ECLI:EU:C:1996:285, pkt 60; wyrok z dnia 29 kwietnia 1999 r., Hiszpania/Komisja, C-342/96, ECLI:EU:C:1999:210, pkt 41.
(57) Wyrok z dnia 11 lipca 1996 r. w sprawie SFEI i in., C-39/94, ECLI:EU:C:1996:285, pkt 60 i 61.
(58) Decyzja Komisji z dnia 19 grudnia 2012 r. w sprawie SA.35378 Finansowanie portu lotniczego Berlin Brandenburg, Niemcy (Dz.U. C 36 z 8.2.2013, s. 10), motywy 14-33.
(59) Wyrok z dnia 19 marca 2013 r. w sprawach połączonych C-399/10 P i C-401/10 P Bouygues i Bouygues Télécom/Komisja i in., ECLI:EU:C:2013:175, pkt 104; wyrok z dnia 13 września 2010 r. sprawy połączone T-415/05, T-416/05 i T-423/05, Grecja i in./Komisja, ECLI:EU:T:2010:386, pkt 177; wyrok z dnia 15 września 1998 r., BP Chemicals/Komisja, T-11/95, ECLI:EU:T:1998:199, pkt 170 i 171.
(60) Sekcja 5.5 formularza zgłoszeniowego.
(61) Zob. m.in. pkt 1 lit. b) pisma wysłanego przez Włochy do Komisji 24 stycznia 2018 r. oraz pkt 6 pisma z 25 maja 2018 r.
(62) Wyrok z dnia 5 czerwca 2012 r., Komisja/EDF, C-124/10 P, ECLI:EU:C:2012:318, pkt 79-82 i pkt 87.
(63) Wyrok z dnia 15 grudnia 2009 r., EDF/Komisja, T-156/04, ECLI:EU:T:2009:505, pkt 228.
(64) Zob. w tym zakresie wyrok w sprawie Komisja/EDF, C-124/10 P, ECLI:EU:C:2012:318, pkt 30, 86 i 87.
(65) Zob. motyw 51.
(66) Zob. motyw 52.
(67) Zob. motyw 54.
(68) Wyrok z dnia 19 grudnia 2019 r., Arriva Italia i in., C-385/18, ECLI:EU:C:2019:1121, pkt 73.
(69) Wyrok z dnia 5 czerwca 2012 r., Komisja/EDF, C-124/10 P, ECLI:EU:C:2012:318, pkt 81.
(70) Wyroki z dnia 16 stycznia 2018 r. EDF/Komisja, T-747/15, ECLI:EU:T:2018:6, pkt 142 i z dnia 19 grudnia 2019 r. Arriva Italia i in., C-385/18, ECLI:EU:C:2019:1121, pkt 48.
(71) Wyroki z dnia 19 grudnia 2019 r., Arriva Italia i in., C-385/18, ECLI:EU:C:2019:1121, pkt 47 i z dnia 5 czerwca 2012 r., Komisja/EDF, C-124/10 P, ECLI:EU:C:2012:318, pkt 79 i cytowane orzecznictwo. Zob. również wyrok z dnia 10 grudnia 2020 r., Comune di Milano/Komisja, C-160/09 P, ECLI:EU:C:2020:1012, pkt 106.
(72) Wyrok z dnia 25 czerwca 2015 r. SACA i Sace BT/Komisja, T-305/13, ECLI:EU:T:2015:435, pkt 184.
(73) Wyrok z dnia 5 czerwca 2012 r., Komisja/EDF, C-124/10 P, ECLI:EU:C:2012:318, pkt 85.
(74) https://www.repubblica.it/economia/2017/10/15/news/graziano_delrio_bus_treni_e_piu_metro_un_piano_da_30_miliardi_per_rilanciare_i_trasporti_-178383342/
(75) Zob. motyw 155 decyzji Komisji (UE) 2018/1498 z dnia 21 grudnia 2017 r. w sprawie pomocy państwa i środków SA.38613 (2016/C) (ex 2015/NN) wdrożonych przez Włochy na rzecz Ilva S.p.A. in Amministrazione Straordinaria (Dz.U. L 253 z 9.10.2018, s. 45).
(76) Wyrok z dnia 6 marca 2018 r., Komisja/FIH Holding i FIH Erhversbank, C-579/16 P, ECLI:EU:C:2018:159, pkt 56, wyrok z dnia 5 czerwca 2012 r., Komisja/EDF, C-124/10 P, ECLI:EU:C:2012:318, pkt 79 i cytowane tam orzecznictwo oraz wyrok z dnia 24 października 2013 r., Land Burgenland i inni/Komisja, C-214/12 P, C-215/12 P i C-223/12 P, ECLI:EU:C:2013:682, pkt 52.
(77) Wyrok z dnia 6 marca 2018 r., Komisja/FIH Holding i FIH Erhversbank, C-579/16 P, ECLI:EU:C:2018:159, pkt 56, wyrok z dnia 14 września 1994 r., Hiszpania/Komisja, C-278/92 do C-280/92, ECLI:EU:C:1994:325, pkt 22 oraz wyrok z dnia 19 grudnia 2019 r., Arriva Italia i in., C-385/18, ECLI:EU:C:2019:1121, pkt 73.
(78) Zob. w tym zakresie wyrok z dnia 19 stycznia 1994 r., SAT Fluggesellschaft, C-364/92, ECLI:EU:C:1994:7, pkt 30.
(79) Wyrok z dnia 22 listopada 2007 r., Hiszpania/Komisja, C-525/04 P, ECLI:EU:C:2007:698, wyrok z dnia 24 stycznia 2013 r. Frucona Košice/Komisja, C-73/11 P, ECLI:EU:C:2013:32 oraz wyrok z dnia 29 czerwca 1999 r., DM Transport, C-256/97, ECLI:EU:C:1999:332.
(80) Ze względu na uprzywilejowany status pożyczki w czasie jej udzielania oraz zamrożenie całego istniejącego wcześniej zadłużenia spółki Alitalia w związku z procedurą zarządu nadzwyczajnego, prywatny kredytodawca miał pierwszeństwo zaspokojenia roszczeń z wpływów ze sprzedaży. Komisja zauważa, że pożyczka pierwotna straciła status pożyczki uprzywilejowanej w wyniku zmian wprowadzonych dekretem z mocą ustawy w sprawie wzrostu gospodarczego z dnia 30 kwietnia 2019 r.
(81) Plan naprawczy, s. 24-25.
(82) Plan naprawczy, s. 22.
(83) Plan naprawczy, s. 31.
(84) Zob. tabela 2 zawierająca najważniejsze dane liczbowe dotyczące grupy Alitalia. Strata w wysokości 1,2 mld EUR jest sumą zaokrąglonych w górę strat w wysokości 468 mln EUR i 697 mln EUR poniesionych odpowiednio w latach 2015 i 2016.
(85) Sprawozdanie PwC z dnia 12 października 2017 r. przygotowane dla zarządu nadzwyczajnego.
(86) Państwo włoskie kontroluje łącznie 65 % udziałów w Poste Italiane. Posiada ono bezpośrednio około 30 % udziałów (za pośrednictwem włoskiego Ministerstwa Gospodarki i Finansów) i pośrednio kolejne 35 % (za pośrednictwem Cassa Depositi e Prestiti, instytucji finansowej kontrolowanej przez rząd włoski).
(87) Zakładając, że państwo posiadało 50 % udziałów w Banca Monte dei Paschi, jego zaangażowanie w spółkę Alitalia wyniosłoby maksymalnie 20 mln EUR ([18 mln EUR zobowiązań krótkoterminowych + 20 mln EUR linii kredytowych] X 50 %).
(88) Międzynarodowy Fundusz Walutowy, "The insolvency regime for large enterprises in Italy. An economic and legal assessment" ["Zasady postępowania w przypadku stwierdzenia niewypłacalności dużych przedsiębiorstw we Włoszech. Ocena ekonomiczna i prawna"], WP/18/218. https://www.imf.org/en/Publications/WP/Issues/2018/09/28/The-Insolvency-Regime-for-Large-Enterprises-in-Italy-An-Economic-and-Legal-Assessment-46276
(89) Na aktywa obrotowe składają się: zapasy w kwocie [XX] mln EUR, należności z tytułu dostaw i usług w kwocie [XXX] mln EUR, inne należności w kwocie [XXX] mln EUR oraz środki pieniężne w kwocie [XX] mln EUR.
(90) Przedłożone przez Włochy informacje z 25 marca 2019 r.
(91) Zob. s. 101 sprawozdania certyfikacyjnego.
(92) Wartość księgowa zainwestowanego kapitału jest sumą wartości księgowej kapitału własnego (129,8 mln EUR) i wartości księgowej długu netto (1 165 mln EUR).
(93) Wezwanie do udzielenia informacji z dnia 26 lutego 2019 r.
(94) Zwrot z zainwestowanego kapitału to stosunek zysku operacyjnego netto po opodatkowaniu do zainwestowanego kapitału. Komisja otrzymała wartość zysku operacyjnego netto po opodatkowaniu przez pomnożenie włoskiej stawki podatku od osób prawnych w wysokości 24 % (IRES) przez wysokość zysku operacyjnego (EBIT) podaną na s. 101 sprawozdania certyfikacyjnego. Na s. 101 sprawozdania certyfikacyjnego podano również wysokość kapitału zainwestowanego. Ponieważ spółka Alitalia przynosiła straty i mogła je potencjalnie przenieść na przyszłe okresy, zastosowanie ustawowej stopy podatkowej do obliczenia podatków jest ostrożne, ponieważ zaniża zyski netto, a tym samym zwrot z zainwestowanego kapitału.
(95) Tj. na takich wartościach, jak: wolne przepływy środków pieniężnych dla firmy w latach 2020 i 2021, nieograniczona stopa wzrostu na poziomie 1 %, założenia normalizacyjne do obliczenia wartości końcowej (tj. zmiany zakładające kapitał obrotowy netto na poziomie zerowym oraz nakłady inwestycyjne równe deprecjacji).
(96) Dr Ranalli zakłada stałe nakłady inwestycyjne równe deprecjacji w ostatnim roku obowiązywania planu. Ponieważ wartości tej nie wskazano w badaniu, Komisja - jako możliwe rozwiązania alternatywne - rozważyła amortyzacji podaną w planie naprawczym oraz różnicę między wartościami EBITDA i EBIT, która z definicji równa jest deprecjacji i amortyzacji. W swoich szacunkach Komisja wykorzystała pierwszy z tych wskaźników, tj. wartość EBITDA, ponieważ pozwala on uzyskać wyższą wartość przedsiębiorstwa. Ponieważ wartość ta jest taka, że warunki testu prywatnego inwestora nie zostały spełnione (zob. motyw 281), założenie przyjęte przez Komisję jest bardziej ostrożne.
(97) Wartość 1,7 % odpowiada wzrostowi liczby lotów, który na 2019 r. Eurocontrol przewiduje w analizie "Prognoza siedmioletnia" z lutego 2017 r.
(98) Analiza przeprowadzona przez przedsiębiorstwo Leonardo, s. 75.
(99) Zob. np.: "Linee guida per la valutazione di aziende in crisi" Consiglio Nazionale dei Dottori Commercialisti e degli Esperti Contabili.
(100) Porównując pierwsze dwa lata poprawionego planu naprawczego i scenariuszu odrodzenia, będące odnośnym przedziałem czasowym w metodzie analizy przeprowadzonej przez przedsiębiorstwo Leonardo, w scenariuszu przewidziano mniejsze straty (średni EBITDA w wysokości 45 mln EUR w porównaniu z -[XXX,X] mln EUR w planie naprawczym) i wyższe przychody (średni EBITDA w wysokości 3 265 mln EUR w porównaniu z [X XXX] mln EUR w planie naprawczym). Ponadto w scenariuszu odrodzenia przewidziano wzrost przychodów o 21,66 % (10,49 % w poprawionym planie naprawczym) z roku 1 do roku 2.
(101) W tym przypadku stosuje się założenie kontynuacji działalności, ponieważ porównywalne spółki są również spółkami kontynuującymi działalność, a zatem należy brać pod uwagę spółkę jako całość, a nie tylko jej aktywa.
(102) Zapis wzoru wyglądałby następująco:
|
| wskaźnik mnożnikowy = średnia/średni (wartość przedsiębiorstwa/EBITDAR) dla porównywalnych spółek; |
|
| wartość przedsiębiorstwa oszacowana dla analizowanej spółki = wskaźnik mnożnikowy x EBITDAR analizowanej spółki. |
(103) Na przykład, gdyby zastosowano by EBITDA, niesłusznie przypisywano by stosunkowo wyższe przychody spółkom, które posiadają własną flotę (ponieważ wielkość posiadanej floty byłaby prawdopodobnie odzwierciedlona w pozycjach EBITDA dotyczących odsetek (I) i deprecjacji/amortyzacji (DA)). Z kolei linie lotnicze, które dzierżawią większość swojej floty, miałyby stosunkowo niższy EBITDA, ponieważ opłaty z tytułu leasingu statków powietrznych zostałyby już odjęte przy obliczaniu EBITDA. Zastosowanie EBITDAR ma zatem na celu zapewnienie większej porównywalności przedsiębiorstw lotniczych o różnych modelach własności statków powietrznych. Wykorzystanie EBITDAR nie ogranicza się do branży lotniczej, ale jest powszechne także w innych branżach, w których dokonuje się dużych inwestycji w środki trwałe, które mogą być własnością lub mogą być dzierżawione (na przykład EBITDAR stosuje się także w hotelarstwie do porównywania rentowności różnych firm, w ramach których spółki hotelarskie mogą bezpośrednio posiadać budynki lub je dzierżawić).
(104) Analizę przeprowadzoną przez przedsiębiorstwo Leonardo opisano w motywie 118 i nast.
(105) W celu oszacowania tego mnożnika Komisja wykorzystuje szacunki dokonane na stronie 108 analizy przeprowadzonej przez przedsiębiorstwo Leonardo na siedmiu porównywalnych tradycyjnych przedsiębiorstwach lotniczych. Komisja uważa, że władze włoskie także mogły oszacować podobną wartość w maju 2017 r., biorąc pod uwagę, że te same informacje były dostępne również w maju 2017 r., a zastosowana metoda jest również standardową metodą wyceny przedsiębiorstw, zwłaszcza w branży lotniczej. Przyjęcie wartości mediany jest uzasadnione, ponieważ pozwala uzyskać ostrożny szacunek, zwłaszcza biorąc pod uwagę dużą niepewność związaną z przyszłą rentownością spółki Alitalia. Niepewność ta oraz historycznie słabe wyniki spółki Alitalia wykluczają przyjęcie mnożników powyżej wartości mediany.
(106) (Wynika to z faktu że w wartości przedsiębiorstwa uwzględnia się wartość całej spółki, w tym zobowiązania, natomiast w wartości kapitału własnego uwzględnia się tylko wartość kapitału własnego, a więc jest to wartość pomniejszona o zobowiązania). Podejście to jest zgodne z podejściem przedstawionym w analizie przeprowadzonej przez przedsiębiorstwo Leonardo na stronie 107, a także jest zgodne z metodą wyceny opisaną na stronie 56 prezentacji "Transportation European Airlines - 4Q16 Review" [Europejskie transportowe linie lotnicze - przegląd za IV kwartał 2016 r.] przygotowanej przez Morgan Stanley Research, datowanej na 22 marca 2019 r. i przedstawionej przez Włochy jako załącznik 6 w dniu 25 marca 2019 r.
(107) Współczynnik 7x jest powszechnie stosowany w wycenie branży lotniczej, zob. np. s. 21 opracowania "Balancing the books, IFRS 16 and aviation finance" [Bilansowanie ksiąg, MSSF 16 i finansowanie lotnictwa] grudzień 2017 r., Deloitte. https://cdn.euromoney.psdops.com/9e/4a/6119aed8408db267585cb6f42868/balancing-the-books-ifrs-16-and-aviation-finance-report-dec2017-5.pdf. Ten sam czynnik zastosowano także w analizie przeprowadzonej przez przedsiębiorstwo Leonardo przy opisie metody związanej z EBITDAR na stronie 107.
(108) Korekty odzwierciedlające wysokość opłatami z tytułu leasingu pochodzą z odpowiednich planów rozpatrywanych w ramach każdego scenariusza. Zob. szczegółowe informacje o źródłach w tabeli 1.
(109) Mimo że wielkość ta została oszacowana ex post przez PwC, Komisja uważa, że władze włoskie mogły oszacować taką samą lub podobną wartość w maju 2017 r. W każdym razie szacunki PwC odnoszą się do sytuacji spółki Alitalia w maju 2017 r., a zatem uznaje się je za równoczesne z decyzją o przyznaniu pożyczki pierwotnej.
(110) Jak wskazano w sekcji 4.2.1.2, plan naprawczy uznano również za "ambitny […] w świetle ostatniej historii spółki Alitalia" w niezależnym przeglądzie przeprowadzonym przez KPMG. W związku z tym scenariusz ten, zamiast stanowić scenariusz ostrożny lub średni, powinien być traktowany jako górna granica. Scenariusz odrodzenia ma podobne cechy co plan naprawczy i dlatego może być również traktowany jako górna granica.
(111) Wykorzystanie EBIT do celów przybliżonego określenia wyniku netto jest ostrożne, ponieważ EBIT nie uwzględnia wpływu odsetek od zadłużenia oraz podatków. Co więcej, nie wszystkie wyniki netto muszą wracać do inwestora w postaci dywidendy. Dlatego zastosowanie pełnego wskaźnika EBIT w sposób nieunikniony prowadzi do uzyskania górnej granicy.
(112) Scenariusz odrodzenia i plan naprawczy obejmują różne okresy, ponieważ scenariusz odrodzenia opracowano rok wcześniej. Oba plany przewidują jednak pięcioletni okres, w którym spółka Alitalia mogłaby przejść od niewypłacalności do stabilnej rentowności. W związku z tym oba plany są bardzo podobne i można również założyć, że realizacja planu naprawczego mogłaby być dostosowana do scenariusza odrodzenia.
(113) Jak obliczono w analizie przeprowadzonej przez przedsiębiorstwo Leonardo na s. 99. Właściwym czynnikiem dyskontującym, który należy uwzględnić, jest składnik kosztu kapitału własnego WACC spółki Alitalia, ponieważ ten średni koszt kapitału byłby brany pod uwagę przez inwestorów. Ofertę gotówkową na zakup spółki Alitalia szacuje się na podstawie oczekiwanej wartości kapitału własnego, jaką można uzyskać po restrukturyzacji.
(114) Scenariusz likwidacji przedstawiono w tym samym dokumencie, w którym opisano plan naprawczy.
(115) Zob. np. wyrok z dnia 15 września 1998 r., BP Chemicals/Komisja, T-11/95, ECLI:EU:T:1998:199 i wyrok z dnia 15 stycznia 2015 r., Francja/Komisja, T-1/12, ECLI:EU:T:2015:17.
(116) Zob. np. wyrok z dnia 24 października 2013 r., Land Burgenland i inni/Komisja, C-214/12 P, C-215/12 P i C-223/12 P, ECLI:EU:C:2013:682.
(117) Stan środków pieniężnych na poziomie [XX] mln EUR uzyskano w wyniku odjęcia kwoty [XXX] mln EUR pożyczki pierwotnej od całkowitej kwoty środków pieniężnych dostępnych na dzień 30 września 2017 r., tj. [XXX] mln EUR (suma kwoty [XXX] mln EUR środków pieniężnych i kwoty [XXX] mln EUR niewykorzystanej pożyczki pierwotnej).
(118) Jako punkt odniesienia ex post Komisja wskazuje, że spółka Alitalia faktycznie poniosła straty w wysokości [XX] mln EUR i [XX] mln EUR we wrześniu i październiku 2017 r.
(119) Zob. np. wyrok Sądu z dnia 15 września 1998 r. w sprawie T-11/95, BP Chemicals/Komisja, ECLI:EU:T:1998:199, pkt 170 i 171; oraz wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 19 marca 2013 r., Bouygues i Bouygues Télécom/Komisja i in., sprawy połączone C-399/10 P i C-401/10 P, ECLI:EU:C:2013:175, pkt 103 i 104.
(120) Wyrok z dnia 30 kwietnia 1998 r., Het Vlaamse Gewest/Komisja, T-214/95, ECLI:EU:T:1998:77.
(121) http://www.amministrazionestraordinariaalitaliasai.com/pdf/alitalia/doc-3-relazione-az-trim--1-luglio--30-settembre-2018-omissis.pdf
(122) Sprawa T-68/03, Olympiaki Aeroporia Ypiresies/Komisja, ECLI:EU:T:2007:253 pkt 34.
(123) Zob. s. 6 programu zarządu nadzwyczajnego.
(124) Zob. s. 145 programu zarządu nadzwyczajnego.
(125) Rozporządzenie Komisji (WE) nr 794/2004 z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 659/1999 ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 93 Traktatu WE (Dz.U. L 140 z 30.4.2004, s. 1).
